جلوگیری از تخریب
مسئولین امنیتی کشورهای شرق میانه با روش‌های کشف، خنثی کردن و مقابله با تهدیدات کیمیاوی، بیالوژیکی و رادیولوژیکی آشنا می‌شوند
کارکنان یونیپاث
تروریست‌های داعش در عراق دست به جنایات گسترده‌ای زدند که از آنها می‌توان به بمباران شهر «تازه» در نزدیکی کرکوک در سال 2016، با استفاده از گلوله‌های توپ دستی و راکت‌های حاوی گاز شَرشَم و کلورین، اشاره کرد. 1,800 تن از ساکنان شهر 45,000 نفری «تازه» قربانی این سلاح‌های ممنوع شدند و بسیاری از آنها دچار آبله جلدی و شش شدند.
استفاده داعش از سلاح‌های کشتار جمعی هشدار آشکاری به مسئولین امنیتی شرق میانه درباره گسترش این تهدید در منطقه است. البته تروریست‌ها کوشش نموده بودند که از بمبهای آلوده به عوامل رادیولوژیکی به‌دست‌آمده از مواد هستوی دزدیده‌شده از شفاخانهها و لابراتوارهای تحقیقی نیز استفاده کنند.
افسران نظامی، قوای سرحدی، قومندانان پولیس، دانشمندان و مدیران مسئول در حوزه مقابله با کشتار جمعی مخاطب تعلیمی چهارمین نشست مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی شرق میانه و شورای همکاری خلیج‌عربی بودند.
این نشست در ماه جولای 2022 در منطقه گارمیش-پارتنکیرشن کشور آلمان برگزار شد و شامل سخنرانی و تعلیمات میدانی کارشناسان سلاح‌های کشتار جمعی بود. حدود 75 نفر از کارشناسان 11 کشور شرق میانه در این نشست حضور داشتند: بحرین، مصر، عراق، اردن، کویت، لبنان، عمان، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی و یمن.
این نشست با هدف ارتقای سطح کارآیی کشورها در حوزه مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی از طریق تقویت امنیت سرحدی، ارزیابی خطر مبتنی بر اطلاعات و بهبود روند های حقوقی و بروکراتیک با هدف تسهیل واکنش‌های ملی به این تهدیدات برگزار شد.
تعلیم شیوه‌های مقابله پیش‌دستانه با حملات کیمیاوی، بیالوژیکی، هستوی یا رادیولوژیکی هدف اعلان‌شده این نشست بود. یکی از صاحب‌منصبان ارشد اردوی عراق با یادآوری پیامدهای استفاده داعش از گاز شَرشَم اظهار کرد: من نمی‌خواهم به مرحله واکنش برسم. من می‌خواهم از این حملات جلوگیری نمایم.»
تهدید نوظهور
تا به حال بسیاری از کشورهای جهان آمادگی لازم برای کشف و مقابله با تهدیدات سلاح‌های کشتار جمعی را ندارند. هیچ کشوری نمی‌تواند به‌تنهایی همه منابع لازم را برای مقابله با سلاح‌هایی که گاهی با تعلیمات موجود در انترنت در داخل گراج‌ها و حمام‌ها ساخته می‌شوند، فراهم سازد. کمبودات در این زمینه فراوان است:
سرحدات زمینی و دریایی بین‌المللی همچنان قابل نفوذ و در معرض سوء‌استفاده قاچاقبران است.
شناسایی نوع اورانیومی که برای ساخت وسایل غیرمجاز به کار گرفته می‌شود، با حسگرهای تابش مشکل است. بیشتر ممنوعیت‌ها از طرف قوای سرحدی و مامورین گمرکی باهوش و تیزبین تطبیق می‌شود.
همه‌گیری کووید- 19 نقص مقررات صحی بین‌المللی در قسمت جلوگیری از انتشار و گسترش پتوجن‌های خطرناک را آشکار کرد.
عوامل بیالوژیکی و کیمیاوی دو-کاره-عوامل دارای کاربرد صلح‌آمیز و مخرب- به‌ندرت مشمول قوانین بازدارنده می‌شوند. حدود 95% از کشورها قانونی برای جلوگیری هیچ قانونی برای جلوگیری از استفاده از آنها برای اهداف پلید ندارند.
تهدیدات سلاح‌های کشتار جمعی سریع‌تر از توانایی سازمان‌های دولتی توسعه و تطبیق می‌یابند و این سازمان‌ها قادر نیستند پا به پای این تهدیدات پیش بروند.
واقعیت این است که بخت تا فعلاً با دنیا یار بوده است. اقدامات مربوط به حملات رادیولوژیکی -بشمول رسیدن داعش به نمونه‌های دزدیده‌شده از شفاخانهها و لابراتوارهای تحقیقاتی در دوران اشغال موصل- با موفقیت همراه نشد. انتشار گاز سمی دیگران در مترو یکی از شهرهای جاپان و ارسال مکتوبات آلوده به عامل سیاه‌زخم (انترکس) در ایالات‌متحده دو نمونه از خطرناک‌ترین حملات تروریستی غیرنظامی با عوامل سلاح‌های کشتار جمعی بوده است.
ولی پیدایش گروپ‌های تروریستی کلان -با حامیان دولتی- و به‌کارگیری حامل‌های ارزان‌قیمت و در دسترس، مانند طیاره بی‌سرنشین، انگیزه مقابله عاجل را در مسئولین امنیتی تقویت نموده است. رژیم‌هایی مانند کوریای شمالی که استفاده از سلاح هسته‌ای را ابزار مشروع دفاع از ملت خود می‌دانند، این تشویش را تشدید نموده است.
در بیشتر موارد، برای مجرمی که بخواهد عامل کیمیاوی، بیالوژیکی یا رادیولوژیکی را بصورت غیرمجاز از مرز عبور دهد، مزیت قاچاق به مخاطرات آن ارجحیت دارد. یکی از جنرال‌های لبنانی تعریف می‌کرد که قاچاقبران مواد مخدر کوشش نموده بودند که این مواد را در جعبه های انار جاسازی کنند. او هشدار می‌داد: «اگر بتوان مواد مخدر را در جعبه انار جابجا نمود، پس می‌توانید هر چیزی را قاچاق کرد.»
بازدارندگی از طریق همکاری
سخنرانان نشست مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی رویکردی سه-رده‌ای را برای مقابله با تهدید سلاح‌های کیمیاوی، بیالوژیکی و رادیولوژیکی معرفی کردند: جلوگیری، حفاظت و واکنش. این نشست بیشتر بالای موضوع جلوگیری -شامل تقویت امنیت مرزی- متمرکز بود.
از کشورها خواسته شد که برای هر نوع سلاح‌های کشتار جمعی یک ارزیابی تهدید و خطر اجرا کنند. آیا مجرمین و تروریست‌ها امکان دستیابی به این مواد خطرناک را دارند؟ آیا آنها از دانش فنی برای سلاح سازی از این مواد برخوردار هستند؟ آیا به‌کارگیری این سلاح‌ها با ایدیالوژی‌ها و نیات آنها مطابقت دارد؟
یکی از کارشناسان سلاح‌های بیالوژیکی اردن تضمین کرد که ترکیب کنترول صادرات، صدور جواز، دیپلماسی و ایجاد ممنوعیت باعث جلوگیری از انتقال سلاح‌های کشتار جمعی به اشخاص نامرتبط می‌شود. با وجود این، حتی اگر دولت‌ها قانون محدودیت توزیع تصادفی عوامل بیالوژیکی را تصویب کنند، نهادهای ملی باید از اختیار قانونی برای اعمال این کنترول‌ها برخوردار باشند.
در حوزه سلاح‌های کیمیاوی، انجمن فارمسست‌های عراق که یک سازمان حرفوی است، ماموریت صدور جواز برای اعضا، ایجاد دیتابیس مواد کیمیاوی خطرناک و تفتیش مصرف این مواد را به عهده گرفته است. عراقی‌ها متوجه شدند که وجود 23 بندر باعث تشدید مشکل رهگیری مواد خطرناک در سرحدات بین‌المللی شده است.
قوای مسلح لبنان نیز با چنین مشکلی دست‌به‌گریبان هستند. قوای لبنانی مسئولیت نظارت بر سرحدات حساس شرقی و شمالی این کشور با سوریه را به عهده گرفته‌اند. این کشور همچنان نُه پایگاه نظارت ساحلی دایر کرده است.
لبنان، با هدف آماده‌سازی عساکر برای اجرای این ماموریت، «مکتب تعلیمی غُند سرحدی زمینی» را با حمایت مالی هالند تاسیس کرده است. قوای مسلح لبنان، با کمک «پروگرام جلوگیری از تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی» اداره مقابله با تهدیدات دفاعی ایالات‌متحده، تعلیمات و تکنالوژی‌های مربوط به مرزبانی را بهبود بخشیده است.
دو نهاد اردوی ایالات متحده نیز همکاری گسترده‌ای با شرکای شرق میانه‌ای در راستای تقویت کیفیت مقابله با تهدیدات سلاح‌های کشتار جمعی داشته‌اند.
فرقه J5-CWMD قوماندانی مرکزی ایالات متحده سالانه ده‌ها جلسه تعلیمی با هدف حمایت از شرکای منطقوی برگزار می‌کند و از توان سازمان‌های نظامی و غیرنظامی مختلف برای اجرای این اقدامات استفاده می‌کند. یکی از این نهادها، «مکتب کیمیاوی، بیالوژیکی، رادیولوژیکی، هسته‌ای» (CBRN) اردوی ایالات متحده است. صاحب‌منصبان و درجه‌داران خارجی از این تعلیمات میدانی مستفید می‌شوند و از مهارت‌های خود در وطن شان کار می‌گیرند.
اسکات کیمل، نظامی متقاعد اردوی ایالات متحده و افسر متخصص مواد کیمیاوی، که معاون مکتب CBRN است، آماده‌سازی را بهترین نوع بازدارندگی می‌داند. کیمل و همکارانش، برای رسیدن به این هدف، بر به‌کارگیری تکنالوژی و دیجیتل‌سازی برای تسریع روند تحلیل مواد مشکوک تاکید می‌کنند. روبات‌ها در خط مقدم جلوگیری از قرار گرفتن قوا در معرض مواد سمی هستند.
کیمل، خطاب به حاضرین در نشست، اظهار کرد: «ما باید متصدیان را از خطر دور نگه داریم.»
تعلیم در نشست
با هدف سنجش میزان یادگیری مفاهیم ارائه‌شده در این نشست، حاضرین به هشت گروپ تقسیم شدند و هر گروپ بر یک تهدید خاص سلاح‌های کشتار جمعی تمرکز نمود. کارگروپ‌های چندملیتی در جریان این فعالیت ایجاد هماهنگی منطقوی در مقابل خطرات احتمالی کیمیاوی، بیالوژیک، رادیولوژیکی و هسته‌ای را تمرین کردند.
محیط شبیه‌سازی‌شده شامل سه کشور فرضی با عوارض زمینی و ساحلی مشابه کشورهای شرق میانه بود. این سناریو شامل انتقال محموله قاچاق مواد خطرناک از کوریای شمالی به این کشورها بود. برای جلوگیری از وقوع فاجعه، گروپ‌های چندملیتی اقدامات مختلفی انجام دادند: بسیج نمودن قوا، استقرار قطعات شناسایی مواد خطرناک، اطلاع‌رسانی به سازمان‌های بین‌المللی، صدور دستور ایجاد ممنوعیت‌های دریایی و هماهنگ‌سازی امور اطلاع‌رسانی به مردم.
جنرال لبنانی مسئول امنیت سرحدی، قومندان ارشد عربستان سعودی، دگَروال مصری و کارشناس نظامی CBRN اردن دور یک میز کلان به راهکار مشترک دست پیدا نمودند. یک جنرال قطری، یک قومندان تولی عمانی و یک دانشمند عراقی با تخصص مقابله با تکثیر سلاح‌های کیمیاوی، مکمل این گروپ بودند.
با وجود تفاوت سیاست نظامی، ساختار دولت و نظام‌های حقوقی در کشورهای متبوع، این کارگروپ‌ها وظایف خود را مطابق علاقهٔ برگزارکنندگان نشست انجام دادند.
جان دروشال، دگروال متقاعد اردوی ایالات متحده و افسر متخصص مواد کیمیاوی، که هدایت شاخه ظرفیت کشور همکار قومندانی مرکزی ایالات متحده را به عهده داشت، اظهار کرد: «دیدن همکاری این کشورها، استفاده از دانش تخنیکی یکدیگر، و تدوین پروگرام‌‌های مرتبط، امیدوار کننده است.»
ترور در تست تیوب
سلاح‌های بیالوژیکی بالقوه
- فرآوری عامل یا سم بیالوژیک
- مختل ساختن قدرت مصونیت‌زایی یا کارآیی واکسین
- ایجاد مقاومت در عامل بیالوژیکی برای جلوگیری از شناسایی و خنثی کردن
- ارتقای سطح ماندگاری یا انتقال‌پذیری عامل بیالوژیکی
- دستکاری جنتیکی عامل بیالوژیکی برای افزایش تعداد انواع میزبان (کاشت وایرس اصلاح‌شده برای آلوده ساختن حیوانات و…)
- آسیب‌پذیرتر ساختن جمعیت میزبان
- ایجاد عوامل بیالوژیکی جدید یا بازسازی میکروب‌های منقرض‌شده.
منبع: ویویان اسمیت، فاکولته صحت عمومی جانز هاپکینز بلومبرگ
منابع موثر
شاخه ظرفیت کشور همکار قوماندانی مرکزی ایالات متحده: زیر نظر اداره استراتیژی، سیاست و پروگرام‌‌های قوماندانی مرکزی ایالات متحده فعالیت می‌کند و وظیفه کمک به کشورهای همکار در قسمت مقابله با سلاح‌های کشتار جمعی را به عهده دارد.
مکتب کیمیاوی، بیالوژیک، رادیولوژیکی، هسته‌ای (CBRN) اردوی ایالات متحده: این مکتب که در فورت لئونارد وود در میسوری ایالات‌متحده موقعیت دارد، دوره‌های تعلیمی دفاع CBRN را برای عساکر سراسر دنیا برگزار می‌کند.
اداره مقابله با تهدیدات دفاعی ایالات‌متحده: «پروگرام جلوگیری از تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی» DTRA حامی مالی پروگرام‌‌های مربوط به امنیت سرحدات، کشف سلاح‌های کشتار جمعی و جلوگیری از گسترش سلاح‌های خطرناک است.
سازمان بین‌المللی انرژی اتمی: این سازمان مستقر در وین با کشورها در راستای ترویج استفاده مصئون، بی‌خطر و صلح‌آمیز از تکنالوژی هسته‌ای همکاری می‌کند. «مرکز ایمرجنسی و حوادث» این سازمان متشکل از گروپی از کارشناسان است که وظیفه رسیدگی به واقعات ایمرجنسی هسته‌ای احتمالی را به عهده دارند.
انترپل: این سازمان پولیسی بین‌المللی در لیون فرانسه مستقر است و دیتابیس گسترده مجرمین و جرایم را اداره می‌کند.
نظرات بسته شده است.