تامین امنیت با حکمرانی خوب

دولت افغانستان برای جلب وفاداری شهروندان باید خدمات عامه را بهبود ببخشد

احمد‭ ‬فرید‭ ‬فیروزی مدیر‭ ‬سابق‭ ‬پروگرام‭ ‬‮«‬دیموکراسی‭ ‬بین‭ ‬الملل‮»‬،‭ ‬افغانستان

شواهد تجربی‭ ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬وجود‭ ‬رابطه‭ ‬مثبت‭ ‬بین‭ ‬کیفیت‭ ‬و‭ ‬موثریت‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬و‭ ‬سطح‭ ‬اعتماد‭ ‬شهروندان‭ ‬به‭ ‬دولت‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬کشور‭ ‬بی‌ثباتی‭ ‬مثل‭ ‬افغانستان،‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬فعالان‭ ‬غیردولتی‭ ‬در‭ ‬مناطق‭ ‬دور‭ ‬با‭ ‬دولت‭ ‬رقابت‭ ‬می کنند،‭ ‬مشروعیت‭ ‬دولت‭ ‬اساساً‭ ‬به‭ ‬اعتماد‭ ‬و‭ ‬اطمینان‭ ‬شهروندان‭ ‬بستگی‭ ‬دارد‭.‬

برای‭ ‬قریه‭ ‬نشین های‭ ‬افغانستان،‭ ‬که‭ ‬فعالیت‭ ‬عناصر‭ ‬ضد‭ ‬دولت‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬تاثیر‭ ‬مستقیمی‭ ‬بالای‭ ‬آنها‭ ‬داشته‭ ‬باشد،‭ ‬کیفیت‭ ‬و‭ ‬موثریت‭ ‬موسسات‭ ‬دولتی‭ ‬اهمیت‭ ‬برجسته‭ ‬دارد‭. ‬بناً،‭ ‬بدون‭ ‬نظرداشت‭ ‬این‭ ‬که‭ ‬خدمت‭ ‬ذریعه‭ ‬قومندان های‭ ‬محلی،‭ ‬گروپ های‭ ‬ضد‭ ‬دولت‭ ‬یا‭ ‬دولت های‭ ‬محلی‭ ‬ارائه‭ ‬شود،‭ ‬ارائه‭ ‬هر‭ ‬چی‭ ‬بهتر‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬برای‭ ‬جلب‭ ‬رضایت‭ ‬و‭ ‬اعتماد‭ ‬مردم‭ ‬ضروری‭ ‬است‭.‬

ارزیابی‭ ‬کیفیت‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬کار‭ ‬دشواری‭ ‬نیست‭. ‬شهروندانی‭ ‬که‭ ‬برای‭ ‬حل‭ ‬اختلافات،‭ ‬ارائه‭ ‬درخواست‭ ‬محافظت،‭ ‬تادیه‭ ‬مالیه‭ ‬یا‭ ‬تمدید‭ ‬پاسپورت‭ ‬یا‭ ‬لیسنس‭ ‬دریوری‭ ‬به‭ ‬موسسات‭ ‬دولتی‭ ‬مراجعه‭ ‬می کنند،‭ ‬کیفیت‭ ‬این‭ ‬خدمات‭ ‬را‭ ‬ارزیابی‭ ‬می کنند‭. ‬فهم‭ ‬و‭ ‬تصویر‭ ‬آنها‭ ‬از‭ ‬دولت‭ ‬از‭ ‬اولین‭ ‬مراجعه‭ ‬به‭ ‬موسسات‭ ‬دولتی‭ ‬شکل‭ ‬می گیرد‭. ‬اگر‭ ‬ضرورت ها‭ ‬به‭ ‬طور‭ ‬قانونی‭ ‬محقق‭ ‬شود،‭ ‬شهروندان‭ ‬راضی‭ ‬می شوند‭ ‬و‭ ‬اعتماد‭ ‬و‭ ‬اطمینان‭ ‬به‭ ‬دولت‭ ‬احیا‭ ‬می شود‭.‬

اما‭ ‬اگر‭ ‬این‭ ‬تجربه‭ ‬منفی‭ ‬باشد،‭ ‬شهروندان‭ ‬راه های‭ ‬بدیل‭ ‬را‭ ‬جستجو‭ ‬می کنند‭ ‬و‭ ‬با‭ ‬توجه‭ ‬به‭ ‬شرایط‭ ‬زندگی‭ ‬در‭ ‬ساحات‭ ‬قریوی‭ ‬افغانستان،‭ ‬احتمالاً‭ ‬به‭ ‬فعالان‭ ‬غیردولتی‭ ‬مراجعه‭ ‬می کنند‭. ‬در‭ ‬نتیجه،‭ ‬یک‭ ‬رابطه‭ ‬معکوس‭ ‬بین‭ ‬اعتماد‭ ‬و‭ ‬اطمینان‭ ‬شهروندان‭ ‬به‭ ‬موسسات‭ ‬دولتی‭ ‬و‭ ‬عوامل‭ ‬غیردولتی‭ ‬شکل‭ ‬می گیرد‭.‬

در‭ ‬واقع،‭ ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬یکی‭ ‬ازعوامل‭ ‬تاثیرگذار‭ ‬اصلی‭ ‬بالای‭ ‬امنیت‭ ‬ساحات‭ ‬قریوی‭ ‬افغانستان‭ ‬محسوب‭ ‬می شود‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬ساحات،‭ ‬شهروندان‭ ‬یا‭ ‬با‭ ‬دهشت‌افکنان‭ ‬همسو‭ ‬هستند‭ ‬یا‭ ‬در‭ ‬برابر‭ ‬نفوذ‭ ‬آنها‭ ‬مقاومت‭ ‬کرده اند‭.‬

جستجوی راه حل

با‭ ‬حمایت‭ ‬برجسته‭ ‬جامعه‭ ‬بین‭ ‬الملل،‭ ‬پلان های‭ ‬مختلفی‭ ‬برای‭ ‬ارائه‭ ‬و‭ ‬بهبود‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬در‭ ‬افغانستان‭ ‬اجرا‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬دولت‭ ‬افغانستان،‭ ‬آژانس های‭ ‬خارجی‭ ‬و‭ ‬سازمان های‭ ‬غیردولتی‭ (‬NGO‭) ‬پلان های‭ ‬ارائه‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬سکتورهای‭ ‬معارف؛‭ ‬صحی؛‭ ‬دسترسی‭ ‬به‭ ‬عدالت؛‭ ‬صدور‭ ‬پاسپورت،‭ ‬جواز‭ ‬کسب‭ ‬و‭ ‬کار‭ ‬و‭ ‬سند‭ ‬زمین؛‭ ‬و‭ ‬دیگر‭ ‬خدمات‭ ‬ابتدائیه‭ ‬دولتی‭ ‬اجرا‭ ‬کرده اند‭.‬

این‭ ‬مساعی‭ ‬نتایج‭ ‬مثبت‭ ‬و‭ ‬موقتی‭ ‬داشته‭ ‬است‭ ‬ولی‭ ‬باعث‭ ‬نتایج‭ ‬دوام‌دار‭ ‬مطلوب‭ ‬عمده‭ ‬نشده‭ ‬است‭. ‬عدم‭ ‬موفقیت‭ ‬دوام‌دار‭ ‬دلایل‭ ‬مختلفی‭ ‬از‭ ‬جمله‭ ‬تمرکز‭ ‬بالای‭ ‬صرف‭ ‬شهرهای‭ ‬اصلی‭ ‬داشته‭ ‬است‭. ‬زمینه‭ ‬کلی‭ ‬مساعی‭ ‬دولت‭ ‬برای‭ ‬بهبود‭ ‬کیفیت‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬باعث‭ ‬نواقصی‭ ‬بوده‭ ‬است‭.‬

با‭ ‬وجود‭ ‬ضرورت‭ ‬تحول‭ ‬بخش‭ ‬ارائه‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬افغانستان‭ ‬از‭ ‬رویکرد‭ ‬بوروکراتیک‭ ‬قدیمی‭ ‬به‭ ‬رویکرد‭ ‬مدرن‭ ‬و‭ ‬شهروند‭-‬محور،‭ ‬دولت‭ ‬نظام‭ ‬قدیمی‭ ‬را‭ ‬پیچیده تر‭ ‬کرده‭ ‬است‭. ‬پروسه‭ ‬صدور‭ ‬لیسنس‭ ‬دریوری،‭ ‬جواز‭ ‬سیر‭ ‬موتر،‭ ‬سند‭ ‬زمین‭ ‬و‭ ‬پاسپورت‭ ‬یک‭ ‬نمونه‭ ‬از‭ ‬پروسه‭ ‬غیرموثر،‭ ‬بوروکراتیک‭ ‬و‭ ‬فاسد‭ ‬ارائه‭ ‬خدمات‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬با‭ ‬وجود‭ ‬مساعی‭ ‬مکرر‭ ‬هنوز‭ ‬بهبود‭ ‬نیافته‭ ‬است‭.‬

در‭ ‬نتیجه،‭ ‬نظام‭ ‬ارائه‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬از‭ ‬نظر‭ ‬کیفیت‭ ‬و‭ ‬سهولت‭ ‬دسترسی‭ ‬دچار‭ ‬مشکل‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬ضمن،‭ ‬این‭ ‬نظام‭ ‬ناکارآمد،‭ ‬آشفته،‭ ‬غیر‭ ‬شهروند‭-‬محور‭ ‬و‭ ‬مستعد‭ ‬اغشته‭ ‬شدن‭ ‬به‭ ‬فساد‭ ‬و‭ ‬رشوت‭ ‬خوری‭ ‬است‭.‬

بیشتر‭ ‬مسئولان‭ ‬هنوز‭ ‬به‭ ‬اهمیت‭ ‬نظام‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬شهروند‭-‬محور‭ ‬من‭ ‬حیث‭ ‬یک‭ ‬سامان‭ ‬موثر‭ ‬برای‭ ‬رسیدگی‭ ‬به‭ ‬بعضی‭ ‬از‭ ‬اساسی ترین‭ ‬ضروریات‭ ‬اجتماعی‭-‬اقتصادی‭ ‬جامعه‭ ‬افغانستان،‭ ‬به‭ ‬خصوص‭ ‬مسائل‭ ‬مربوط‭ ‬به‭ ‬ساحات‭ ‬قریوی،‭ ‬پی‭ ‬نبرده اند‭.‬

جزییات مشکل

مراحل‭ ‬و‭ ‬پروسه های‭ ‬مستفید‭ ‬شدن‭ ‬از‭ ‬خدمات‭ ‬دولتی‭ ‬بعضی‭ ‬اوقات‭ ‬بیشتر‭ ‬از‭ ‬اندازه‭ ‬طولانی‭ ‬است‭. ‬شهروندان‭ ‬برای‭ ‬مستفید‭ ‬شدن‭ ‬از‭ ‬خدمات‭ ‬مورد‭ ‬نظر‭ ‬باید‭ ‬به‭ ‬مسئولان‭ ‬دولتی‭ ‬در‭ ‬رده های‭ ‬مختلف‭ ‬رشوت‭ ‬بدهند‭. ‬اگر‭ ‬شهروند‭ ‬افغانستان‭ ‬بخواهد‭ ‬اختلاف‭ ‬بر‭ ‬سر‭ ‬یک‭ ‬زمین‭ ‬را‭ ‬ذریعه‭ ‬نظام‭ ‬عدلی‭ ‬رسمی‭ ‬کشور‭ ‬حل‭ ‬کند،‭ ‬باید‭ ‬به‭ ‬پروسه ای‭ ‬زمان‭ ‬بر‭ ‬و‭ ‬پرمصرف تر‭ ‬از‭ ‬ارزش‭ ‬خود‭ ‬زمین‭ ‬وارد‭ ‬شود‭.‬

در‭ ‬این‭ ‬شرایط،‭ ‬باشندگان‭ ‬قریه‭ ‬جات،‭ ‬محروم‭ ‬و‭ ‬آسیب‌پذیر،‭ ‬عمدتاً‭ ‬از‭ ‬نظام‭ ‬رسمی‭ ‬ارائه‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬افغانستان‭ ‬دور‭ ‬می مانند‭ ‬و‭ ‬طعمه‭ ‬دهشت‌افکنان‭ ‬می شوند‭. ‬بعضی‭ ‬افراد‭ ‬در‭ ‬ساحات‭ ‬قریه‭ ‬جات‭ ‬ترجیح‭ ‬می دهند‭ ‬که‭ ‬مشکلات‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬ذریعه‭ ‬گروپ های‭ ‬مسلح‭ ‬فعال‭ ‬در‭ ‬منطقه‭ ‬فیصله‭ ‬کنند‭ ‬تا‭ ‬این‭ ‬که‭ ‬وقت‭ ‬و‭ ‬پول‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬پروسه‭ ‬دشوار‭ ‬تایید‭ ‬در‭ ‬ادارات‭ ‬دولتی‭ ‬تلف‭ ‬کنند‭.‬

عواقب‭ ‬این‭ ‬از‭ ‬کار‌افتادگی‭ ‬دولتی‭ ‬بسیار‭ ‬ناگوار‭ ‬است‭. ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬اعضای‭ ‬مایوس‭ ‬شده‭ ‬نسل‭ ‬جوان،‭ ‬کشور‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬امید‭ ‬یافتن‭ ‬فرصت‭ ‬در‭ ‬جاهای‭ ‬دیگر‭ ‬یا‭ ‬الحاق‭ ‬به‭ ‬گروپ های‭ ‬مسلح‭ ‬ترک‭ ‬می کنند‭. ‬کمپنی‌ها،‭ ‬سرمایه‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬مارکیت های‭ ‬باثبات‭ ‬و‭ ‬پررونق‭ ‬خارج‭ ‬از‭ ‬افغانستان‭ ‬منتقل‭ ‬می کنند‭.‬

بر‭ ‬بنیاد‭ ‬نظرسنجی‭ ‬ملی‭ ‬که‭ ‬‮«‬بنیاد‭ ‬آسیا‮»‬‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬2017‭ ‬انجام‭ ‬داد،‭ ‬61‭ ‬فیصد‭ ‬از‭ ‬جواب‌دهندگان‭ ‬افغان‭ ‬اظهار‭ ‬کردند‭ ‬که‭ ‬کشور‭ ‬به‭ ‬دلیل‭ ‬ناامنی‭ ‬و‭ ‬ترس،‭ ‬کمبود‭ ‬فرصت های‭ ‬اقتصادی‭ ‬و‭ ‬حکمرانی‭ ‬نامناسب‭ ‬از‭ ‬مسیر‭ ‬انکشاف‭ ‬خارج‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬همین‭ ‬راپور‭ ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬تمایل‭ ‬39‭ ‬فیصد‭ ‬از‭ ‬مردم‭ ‬افغانستان‭ ‬به‭ ‬خروج‭ ‬از‭ ‬کشور‭ ‬ناشی‭ ‬از‭ ‬حکمرانی‭ ‬نامناسب‭ ‬است‭. ‬84‭ ‬فیصد‭ ‬از‭ ‬جواب‌دهندگان‭ ‬فساد‭ ‬را‭ ‬مشکل‭ ‬اصلی‭ ‬افغانستان‭ ‬اعلام‭ ‬کرده‭ ‬بودند‭.‬

این‭ ‬نظرسنجی‭ ‬تقریباً‭ ‬نمونه‭ ‬جامع‭ ‬و‭ ‬مطمئن‭ ‬از‭ ‬مردم‭ ‬افغانستان‭ ‬است‭: ‬بیشتر‭ ‬از‭ ‬10‭,‬000‭ ‬جواب‌دهنده‭ ‬از‭ ‬18‭ ‬کتله‭ ‬قومی‭ ‬و‭ ‬34‭ ‬ولایت‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬اشتراک‭ ‬کردند‭.‬

چی اقداماتی باید صورت بگیرد؟ 

افغانستان‭ ‬باید‭ ‬شیوه‭ ‬ارائه‭ ‬خدمات‭ ‬به‭ ‬شهروندان‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬نو‭ ‬سازمان‭ ‬دهد‭. ‬تحول‭ ‬مکمل‭ ‬نظام‭ ‬غیرموثر‭ ‬فعلی‭ ‬به‭ ‬نظام‭ ‬شهروند‭-‬محور‭ ‬–که‭ ‬در‭ ‬آن‭ ‬دولت‭ ‬خدمات‭ ‬را‭ ‬بر‭ ‬بنیاد‭ ‬ضروریات‭ ‬شهروندان‭ ‬و‭ ‬نه‭ ‬ضروریات‭ ‬دولت‭ ‬دیزاین‭ ‬و‭ ‬ارائه‭ ‬کند–‭ ‬ضروری‭ ‬است‭.‬

دستیابی‭ ‬به‭ ‬این‭ ‬هدف‭ ‬با‭ ‬قبول‭ ‬ستراتیژی‭ ‬جامع‭ ‬و‭ ‬واقع‌گرایانه‭ ‬بلندمدت‭ ‬در‭ ‬زمینه‭ ‬ارائه‭ ‬خدمات‭ ‬عامه،‭ ‬مبارزه‭ ‬با‭ ‬فساد‭ ‬و‭ ‬جلب‭ ‬اعتماد‭ ‬شهروندان‭ ‬ممکن‭ ‬است‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬زمینه،‭ ‬ساده‌سازی‭ ‬و‭ ‬کاهش‭ ‬پیچیدگی‭ ‬فعالیت‭ ‬چندین‭ ‬سازمان‭ ‬همکار‭ ‬و‭ ‬غیرموثر‭ ‬ضرورت‭ ‬دارد‭. ‬در‭ ‬نظام‭ ‬جدید،‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬ادغام‭ ‬سازمان‌هایی‭ ‬مانند‭ ‬‮«‬اداره‭ ‬عالی‭ ‬نظارت‭ ‬و‭ ‬مبارزه‭ ‬با‭ ‬فساد‮»‬،‭ ‬‮«‬مرکز‭ ‬عدلی‭ ‬مبارزه‭ ‬با‭ ‬فساد‮»‬‭ ‬‮«‬کمیسیون‭ ‬اصلاحات‭ ‬اداری‮»‬،‭ ‬‮«‬اداره‭ ‬عالی‭ ‬تفتیش‮»‬‭ ‬و‭ ‬‮«‬آسان‭ ‬خدمت‮»‬‭ ‬یا‭ ‬پیکربندی‭ ‬دوباره‭ ‬آنها‭ ‬ضروری‭ ‬باشد‭.‬

این‭ ‬بازسازی‭ ‬بنیادی‭ ‬امکان‭ ‬مبارزه‭ ‬افغانستان‭ ‬با‭ ‬فساد‭ ‬در‭ ‬سطوح‭ ‬مختلف‭ ‬را‭ ‬فراهم‭ ‬خواهد‭ ‬کرد‭: ‬ملی،‭ ‬مادون‭ ‬ملی،‭ ‬ولایتی،‭ ‬ولسوالی‭ ‬و‭ ‬قریوی‭. ‬بر‭ ‬بنیاد‭ ‬این‭ ‬محیطی‭ ‬مساعد‭ ‬برای‭ ‬همکاری‭ ‬اعضای‭ ‬درستکار‭ ‬جامعه‭ ‬مدنی‭ ‬با‭ ‬دولت‭ ‬در‭ ‬زمینه‭ ‬بهبود‭ ‬کیفیت‭ ‬خدمات‭ ‬عامه‭ ‬در‭ ‬جوامع‭ ‬و‭ ‬جلب‭ ‬رضایت‭ ‬و‭ ‬اعتماد‭ ‬شهروندان‭ ‬در‭ ‬سراسر‭ ‬کشور‭ ‬فراهم‭ ‬می شود‭.‬

من،‭ ‬منحیث‭ ‬فعال‭ ‬انکشاف‭ ‬که‭ ‬15‭ ‬سال‭ ‬از‭ ‬عمر‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬مصروف‭ ‬همکاری‭ ‬با‭ ‬جوامع‭ ‬محلی،‭ ‬جوامع‭ ‬مدنی،‭ ‬دولت‭ ‬و‭ ‬سازمان های‭ ‬بین المللی‭ ‬کرده‌ام،‭ ‬بر‭ ‬این‭ ‬باورم‭ ‬که‭ ‬افغانستان‭ ‬از‭ ‬فرصت‭ ‬طلایی‭ ‬و‭ ‬حمایت‭ ‬مورد‭ ‬ضرورت‭ ‬برای‭ ‬اصلاح‭ ‬رویکردهای‭ ‬غیرموثر‭ ‬قبل‭ ‬و‭ ‬پرداختن‭ ‬به‭ ‬اقدامات‭ ‬جدید‭ ‬برخوردار‭ ‬است‭.‬

با‭ ‬بهترسازی‭ ‬پروسه‭ ‬ارائه‭ ‬خدمات‭ ‬عامه،‭ ‬دولت‭ ‬افغانستان‭ ‬و‭ ‬حامیان‭ ‬بین المللی‭ ‬آن‭ ‬موفق‭ ‬به‭ ‬جلب‭ ‬رضایت‭ ‬و‭ ‬اعتماد‭ ‬مردم‭ ‬افغانستان‭ ‬خواهند‭ ‬شد‭. ‬در‭ ‬غیر‭ ‬این‭ ‬صورت،‭ ‬گروپ های‭ ‬دهشت‌افگن‭ ‬از‭ ‬عدم‭ ‬موثریت‭ ‬دولت‭ ‬برای‭ ‬بسط‭ ‬حوزه‭ ‬نفوذ‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬مناطق‭ ‬قریوی‭ ‬و‭ ‬محدود‭ ‬کردن‭ ‬هر‭ ‬چی‭ ‬بیشتر‭ ‬حوزه‭ ‬حاکمیت‭ ‬دولت‭ ‬در‭ ‬شهرهای‭ ‬کلان‭ ‬و‭ ‬پایتخت‭ ‬استفاده‭ ‬خواهند‭ ‬برد‭.  

نظرات بسته شده است.