در اقلیم خشک شرق میانه همکاریهای نو میتواند امنیت آب را حفظ کند
کارکنان یونیپاث
کمبود آب شیرین به معنای افزایش تنش سیاسی است – موضوعی که شرق میانه بارها شاهد آن بوده است. رکود اقتصادی ناشی از خشکسالی از جمله تنشهایی بود که باعث قیامهای سال 2011 در مناطق قریه جات درعا در سوریه شد، یکی از عواملی که به جنگ داخلی کنونی این کشور انجامید. به دلیل تغییرات اقلیمی که موجب تغییر الگوهای بارش باران در منطقه شده است، عمان، قاهره و دیگر شهرها شاهد مهاجرت جمعی و شهرنشینی بدون برنامه هستند که تا حدودی به خاطر دسترسی به آب فراوان است.
اگرچه کشورهای حاشیه خلیج تاکنون توانسته‌اند از عواقب ناشی از کمبود آب خود جلوگیری کنند، انجینران هشدار میدهند که تکنالوژی های موجود نمیتوانند این کمبود را برای همیشه از بین ببرند. راپور سال 2005 بانک صنعتی امارات اعلام کرد بر بنیاد میزان مصرف آب کنونی در امارات متحده عربی، ذخایر آب شیرین طبیعی آن ظرف چند دهه ختم خواهد شد.
در کشورهایی مانند لبنان و اردن، هجوم پناهندگان سوری تهدید برداشت بیش از حد از مخازن را به دنبال دارد. در این کشورها، ممکن است جوامع میزبان و جدیدالورود نتوانند به تفاهم برسند، چرا که رقابت بر سر منبعی کمیاب موجب ایجاد حس نارضایتی بین این دو گروپ میشود. به گفته آکسفام، کمبود آب منجر به بدتر شدن وضعیت صحت و افزایش میزان بیماری در میان پناهندگان شده است.
دانیل گوروان، که پالیسی بحران سوریه آکسفام را رهبری میکند، گفت: “ما شاهد افزایش تنش بین پناهندگان و جوامع میزبان در سراسر کشورهای مختلف هستیم”. کشورهایی مثل لبنان باید “زیربناهای خود را انکشاف دهند و خدمات را جهت پناهندگان و جوامع فقیر میزبان به طور یکسان تأمین کنند”.
آب شرب در اردن
اردن قدم های کلانی را برای حل این معضلات برداشته است. بر بنیاد راپور اردن تایمز، در مارچ 2017 اردن اولین تأسیسات آب شیرین‌کنی خود را در عقبه افتتاح کرد که با ظرفیت 500,000 لتر در ساعت کار میکند. این فابریکه نمونه‌ای از مشارکت دولتی و خصوصی است: مدیریت آن بر عهده کمپنی صنایع کود و مواد کیمیاوی عرب KEMAPCO است و به این کشور شاهی اجازه خواهد داد بعد از هفت سال برگشت سرمایه داشته باشد. حازم ناصر، وزیر آب اردن گفت این پروژه ضرورت آبی عقبه را تا سال 2035 تأمین خواهد کرد.
در چند سال آینده، عقبه شاهد افتتاح دومین تأسیسات آب شیرین‌کن منحیث بخشی از پروژه 10 میلیارد دالری چندملیتی دریای سرخ- بحرالمیت خواهد بود. این پروژه که تأمین مالی آن ذریعه بانک جهانی انجام شده نه تنها آب شیرین بلکه آب شور را برای احیای بحر المیت فراهم میکند که در جریان 20 سال گذشته به دلیل انحراف رود اردن به طور چشمگیری خرد شده است.
سعد ابوحمر، دبیر کل اداره دره اردن گفت: “آب شرب در اردن یک اولویت است.” “ما کوشش میکنیم با اتصال این دو دریا آن را تأمین کنیم”.
آب شور با استفاده از پایپ لاین 180 کیلومتری بین خلیج عقبه و بحر المیت پمپ میشود. اردن نیرومندترین طرفدار کانال بحرالمیت بوده است، نامی که در محافل محیط زیستی به آن داده شده است. در عین حال، این پروژه شامل ساخت یک سب استیشن برق آبی برای تأمین برق اردن و کشورهای اطراف است.
ناصر گفت: “این کار به محقق ساختن ضرورت های روزافزون آب در اردن جهت انکشاف کمک خواهد کرد”.
اردن همچنین با همکاری آژانس انکشاف بین‌المللی ایالات متحده، چاهها و کانالهای آبیاری خود را گسترش داده و نوسازی کرده و صدها کارشناس آب را تعلیم داده است. در سالهای اخیر چندین شبکه آب و تصفیه‌خانه فاضلاب نیز ساخته و بازسازی شده‌اند.
نوآوری در خلیج
کشورهای خلیج از جمله کشورهای پیشروی جهان در بخش یافتن راه حلهای پیشرفته برای کمبود آب هستند. عربستان سعودی، امارات متحده عربی، کویت، بحرین و قطر 45 فیصد از تأسیسات آب شیرین‌کنی جهان را در اختیار دارند؛ عربستان سعودی به تنهایی قصد دارد تقریباً 25 میلیارد دالر برای گسترش ظرفیت آب‌شیرین‌کنی مصرف کند. کمپنی تبدیل آب شور عربستان سعودی کلانترین کمپنی آب‌شیرین‌کنی در جهان است که روزانه حدود 3 میلیارد لتر معادل 50 فیصد آب شرب این کشور را تولید میکند. در سال 2015، کمپنی تکنالوژی انکشاف یافته آب مستقر در عربستان انکشاف فابریکه آب‌شیرین‌کنی الخفجی، اولین فابریکه آب‌شیرین‌کنی با انرژی آفتابی در جهان را اعلام کرد. این فابریکه بعد از اتمام در سال 2017، روزانه 60 میلیون لتر آب شیرین برای شهر الخفجی تولید خواهد کرد.
نمکزدایی معضلات خود را به دنبال دارد: این پروسه نسبتاً مصرف بالا دارد است و میتواند باعث وارد آمدن فشار بالای محیط زیست، بخصوص در آبهای کم عمق مثل خلیج گردد.
انجینرانی مثل فرید بنیحیی از پوهنتون قطر، راه‌حل‌های نوی را برای این مشکل پیشنهاد کرده‌اند. از جمله ایجاد شیوه ای برای دفع ایمن آب شور، یعنی خروجی پروسه آب‌شیرین‌کنی که دارای شوری بالا است.
پروفسور رائد بشيتي الشاعر از پوهنتون لوند سویدن در مصاحبه‌ای با یونیپاث از ساخت تأسیسات آب‌شیرین‌کنی چندملیتی و ابتکارات “ترانسپورت آب” – مثلاً بین ترکیه و قبرس – بین کشورهای سرشار از آب و دچار کم آبی حمایت کرد.
او گفت: “پروژه های مشترک میتوانند با کاهش تنشها امنیت بین دو کشور را افزایش دهند”. او اضافه کرد، اگر کشورها بیش از یک فابریکه را در همان محل بسازند، میتوانند اوسط مصارف پروژه ها را کاهش دهند.
منابع: دفتر منطقوی اسکان ملل متحد برای کشورهای عربی، آکسفام، اردن تایمز، آژانس انکشاف بین‌المللی ایالات متحده، پروژه آب، گاردین، شورای سیاست گذاری شرق میانه، waterware.net ،waterworld.com، رویترز، desalination.biz
By Unipath