ڕوبەڕوبوونەوەی هەڕەشەکانی سەر بازرگانیی دەریایی

محەمەد‭ ‬عریانی،‭ ‬وەزارەتی‭ ‬زانیاری،‭ ‬کلتوور‭ ‬و‭ ‬گەشتیاریی‭ ‬یەمەن

لە‭ ‬8ی‭ ‬مانگی‭ ‬تشرینی‭ ‬دووەمی‭ ‬2022،‭ ‬کەشتییەکی‭ ‬هێزی‭ ‬دەریایی‭ ‬و‭ ‬کەشتییەکی‭ ‬پاسەوانی‭ ‬کەناراوەکانی‭ ‬ئەمریکا‭ ‬لە‭ ‬ڕێگایاندا‭ ‬بۆ‭ ‬یەمەن،‭ ‬ڕێگرییان‭ ‬لە‭ ‬کەشتییەکی‭ ‬ئێرانی‭ ‬کرد‭ ‬کە‭ ‬کەرەستەی‭ ‬بەرهەمهێنانی‭ ‬چەکی‭ ‬هەڵگرتبوو‭. ‬لێکۆڵەران‭ ‬70‭ ‬تەن‭ ‬لە‭ ‬ئامۆنیای‭ ‬کلۆرایدیان‭ ‬دۆزییەوە‭ ‬کە‭ ‬بەکارهاتبوو‭ ‬بۆ‭ ‬دروستکردنی‭ ‬سووتەمەنیی‭ ‬موشەکی‭ ‬بالیستی‭ ‬و‭ ‬100‭ ‬تەن‭ ‬لە‭ ‬پەینی‭ ‬یوریای‭ ‬تەقەمەنی‭.‬

لە‭ ‬بەیانێکدا،‭ ‬سوپای‭ ‬ویلایەتە‭ ‬یەکگرتووەکانی‭ ‬ئەمریکا‭ ‬ڕایگەیاند‭ ‬کە‭ ‬کەشتییەکە‭ ‬هەڕەشەی‭ ‬بۆ‭ ‬سەر‭ ‬جوڵەی‭ ‬بازرگانی‭ ‬و‭ ‬ئاسایشی‭ ‬ناوچەکە‭ ‬دروستکردبوو‭. ‬بارەکەیان‭ ‬لەناوبرد،‭ ‬کەشتییەکەیان‭ ‬نوقم‭ ‬کرد‭ ‬و‭ ‬دەستەی‭ ‬کەشتیوانییان‭ ‬ڕادەستی‭ ‬هێزەکانی‭ ‬پاراستنی‭ ‬کەناریی‭ ‬یەمەن‭ ‬کرد‭.‬

هەڕەشە‭ ‬بۆ‭ ‬سەر‭ ‬دابینکاری‭ ‬وزەی‭ ‬جیهانیی

ئەمە‭ ‬یەکەمجار‭ ‬نەبوو‭ ‬کە‭ ‬دەست‭ ‬بەسەر‭ ‬کەشتیی‭ ‬هاوشێوەدا‭ ‬بگیرێت‭. ‬لە‭ ‬ساڵی‭ ‬2015‭ ‬ـەوە،‭ ‬هێزی‭ ‬دەریایی‭ ‬ئەمریکا‭ ‬دەستی‭ ‬بەسەر‭ ‬چەندین‭ ‬کەشتیدا‭ ‬گرتووە،‭ ‬کە‭ ‬باری‭ ‬چەک‭ ‬و‭ ‬پێکهاتەکانی‭ ‬بەرهەمهێنانی‭ ‬موشەکی‭ ‬بالیستی‭ ‬و‭ ‬درۆنیان‭ ‬هەڵگرتووە‭. ‬هەروەها‭ ‬لە‭ ‬ساڵی‭ ‬2022‭ ‬ـدا‭ ‬ئەوە‭ ‬ڕاگەیەنرا‭ ‬کە‭ ‬کەشتییەکی‭ ‬هاوشێوە‭ ‬کە‭ ‬لە‭ ‬سۆماڵەوە‭ ‬بەڕێکەوتووە‭ ‬و‭ ‬باری‭ ‬یویای‭ ‬هەڵگرتووە،‭ ‬کە‭ ‬بۆ‭ ‬دروستکردنی‭ ‬تەقەمەنی‭ ‬بەکاردەهێنرێت،‭ ‬لە‭ ‬ڕێگایدایە‭ ‬بەرەو‭ ‬لای‭ ‬حوسییەکان‭.‬

بە‭ ‬هەمان‭ ‬شێوە،‭ ‬لە‭ ‬مانگی‭ ‬نیسانی‭ ‬2022،‭ ‬هێزی‭ ‬دەریایی‭ ‬شاهانەی‭ ‬بەڕیتانیا‭ ‬کەشتییەکی‭ ‬ئێرانی‭ ‬بارکراو‭ ‬بە‭ ‬موشەکیان‭ ‬لە‭ ‬کەنداوی‭ ‬عوماندا‭ ‬گرت‭ ‬کە‭ ‬بۆ‭ ‬حوسییەکان‭ ‬دەنێردرا‭. ‬بە‭ ‬هەڵسەنگاندنی‭ ‬بەرهەمەکانی‭ ‬ناو‭ ‬کەشتییەکە،‭ ‬شارەزایانی‭ ‬بواری‭ ‬تەقەمەنی‭ ‬توانیان‭ ‬بیبەستنەوە‭ ‬بەو‭ ‬هێرشەی‭ ‬کە‭ ‬لەلایەن‭ ‬حوسییەکانەوە‭ ‬لە‭ ‬مانگی‭ ‬کانوونی‭ ‬دووەمی‭ ‬2022‭ ‬بۆ‭ ‬سەر‭ ‬دوبەی،‭ ‬پایتەختی‭ ‬ئیماڕات‭ ‬ئەنجامدرابوو‭.‬

ئێمە‭ ‬ئەوەمان‭ ‬بینیووە‭ ‬کە‭ ‬چۆن‭ ‬لە‭ ‬ساڵی‭ ‬2016‭ ‬ـدا‭ ‬حوسییەکان‭ ‬موشەکیان‭ ‬ئاڕاستەی‭ ‬هێزی‭ ‬دەریایی‭ ‬ئەمریکا‭ ‬لە‭ ‬باب‭ ‬ئەلمەناب‭ ‬دەکرد،‭ ‬بە‭ ‬شێوەیەکی‭ ‬هەڕەمەکی‭ ‬مینی‭ ‬دەریاییان‭ ‬لە‭ ‬ناوچە‭ ‬ئاوییەکانی‭ ‬یەمەندا‭ ‬دەچاند،‭ ‬بەلەمی‭ ‬بۆمبڕێژکراوی‭ ‬لە‭ ‬دوورەوە‭ ‬جڵەوکراویان‭ ‬بۆ‭ ‬هێرشکردنە‭ ‬سەر‭ ‬بەندەری‭ ‬مۆچا‭ ‬لە‭ ‬دەریای‭ ‬ناوەڕاست‭ ‬لە‭ ‬ساڵی‭ ‬2017‭ ‬بەکاردەهێنا‭ ‬و‭ ‬هێرشیان‭ ‬دەکردە‭ ‬سەر‭ ‬کەشتییەکانی‭ ‬سعودییە‭ ‬لە‭ ‬بەندەری‭ ‬حودەیدە‭ ‬لە‭ ‬ساڵی‭ ‬2018‭.‬

هەروەها‭ ‬لەم‭ ‬دواییانەشدا‭ ‬دوو‭ ‬هێرش‭ ‬کرایە‭ ‬سەر‭ ‬بەندەرەکانی‭ ‬ئەلنەشیمە‭ ‬و‭ ‬ئەلزەبا‭ ‬لە‭ ‬پارێزگای‭ ‬حەزەرمەوت،‭ ‬ئەمە‭ ‬جگە‭ ‬لە‭ ‬ئەو‭ ‬ئامانجگرتنەی‭ ‬سەر‭ ‬کەشتییەکی‭ ‬نەوت‭ ‬هەڵگر‭ ‬لە‭ ‬وێستگەی‭ ‬نەوتی‭ ‬شەبوە‭ ‬لە‭ ‬مانگی‭ ‬تشرینی‭ ‬یەکەمی‭ ‬2022‭.‬

هەروەها‭ ‬ئێمە‭ ‬بۆمان‭ ‬دەرکەوت‭ ‬کە‭ ‬ئێران‭ ‬لە‭ ‬16‭ ‬تشرینی‭ ‬دووەمی‭ ‬2022‭ ‬ـدا‭ ‬کەشتی‭ ‬نەوت‭ ‬هەڵگری‭ ‬پاسیفیک‭ ‬زیرکۆنی‭ ‬لە‭ ‬کەناراوەکانی‭ ‬عوماندا‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬درۆنی‭ ‬بۆمبییەوە‭ ‬کردووەتە‭ ‬ئامانج،‭ ‬کە‭ ‬بەهۆیەوە‭ ‬ناوپۆشی‭ ‬کەشتییە‭ ‬نەوت‭ ‬هەڵگرەکە‭ ‬زیانی‭ ‬بەرکەوت‭. ‬ئەمە‭ ‬هەوڵێکبوو‭ ‬بۆ‭ ‬دروستکردنی‭ ‬کاریگەری‭ ‬لەسەر‭ ‬دابینکاری‭ ‬وزە‭ ‬لە‭ ‬ژێر‭ ‬ڕۆشنایی‭ ‬ئەو‭ ‬قەیرانەی‭ ‬کە‭ ‬جیهان‭ ‬ڕوبەڕووی‭ ‬بووەتەوە،‭ ‬سەپاندنی‭ ‬مەرجەکانی‭ ‬لە‭ ‬دانوستانەکان‭ ‬بۆ‭ ‬ژیانەوەی‭ ‬ڕێککەوتننامەی‭ ‬ئەتۆمی‭ ‬و‭ ‬گەشەدان‭ ‬بە‭ ‬سیاسەتە‭ ‬فراوانخوازییەکانی‭ ‬لە‭ ‬ناوچەکەدا‭.‬

کارەساتی‭ ‬ژینگەیی‭ ‬لە‭ ‬ئارادایە

لەگەڵ‭ ‬ئەوەشدا،‭ ‬ئێمە‭ ‬پێشبینیی‭ ‬کارەساتێکی‭ ‬ژینگەیی‭ ‬لە‭ ‬کەشتی‭ ‬نەوت‭ ‬هەڵگری‭ ‬سەیفەر‭ ‬دەکەین‭ ‬کە‭ ‬لە‭ ‬کەناراوەکانی‭ ‬یەمەن‭ ‬لە‭ ‬دەریای‭ ‬سوردا‭ ‬لەنگەری‭ ‬گرتووە‭. ‬ئەگەر‭ ‬بارودۆخی‭ ‬کەشتییە‭ ‬نەوت‭ ‬هەڵگرەکە‭ ‬بەرەو‭ ‬خراپتر‭ ‬بڕوات،‭ ‬دەکرێت‭ ‬نەوتی‭ ‬ڕژاو‭ ‬تێچووی‭ ‬نزیکەی‭ ‬80‭ ‬ملیۆن‭ ‬دۆلاری‭ ‬ئەمریکی‭ ‬بوێت‭ ‬بۆ‭ ‬پاقژکردنەوە‭. ‬لە‭ ‬ساڵی‭ ‬2015ـەوە،‭ ‬حوسییەکان‭ ‬بە‭ ‬بەردەوامی‭ ‬ڕێگرییان‭ ‬لە‭ ‬دەستگەیشتنی‭ ‬تیمەکامی‭ ‬نەتەوە‭ ‬یەکگرتووەکان‭ ‬بۆ‭ ‬هەڵسەنگاندنی‭ ‬زیانەکانی‭ ‬سەیفەر‭ ‬و‭ ‬دەستپيکردنی‭ ‬پلانێکی‭ ‬کارکردن‭ ‬کردووە‭.‬

ئەوە‭ ‬ڕونبووەتەوە‭ ‬کە‭ ‬بەڕێوەبردنی‭ ‬بەشەکانی‭ ‬یەمەن‭ ‬لەلایەن‭ ‬حوسییەکانەوە‭ ‬بە‭ ‬پاڵپشتی‭ ‬ئێران،‭ ‬نەک‭ ‬تەنها‭ ‬هەڕەشە‭ ‬بۆ‭ ‬سەر‭ ‬یەمەن‭ ‬بەڵکو‭ ‬بە‭ ‬هەمان‭ ‬شێوە‭ ‬بۆ‭ ‬سەر‭ ‬سەلامەتیی‭ ‬کەشتییە‭ ‬بازرگانییەکان‭ ‬و‭ ‬ئاسایشی‭ ‬ڕێڕەوە‭ ‬کەشتیوانییە‭ ‬نێودەوڵەتییەکان‭ ‬دروست‭ ‬دەکات‭. ‬حوسییەکان‭ ‬و‭ ‬پشتیوانەکانی‭ ‬ئێران‭ ‬هەموو‭ ‬ڕێککەوتننامەکانیان‭ ‬پێشێل‭ ‬کردووە،‭ ‬لە‭ ‬نێوانیاندا‭ ‬ڕێککەوتننامەی‭ ‬ستۆکهۆڵم‭ ‬و‭ ‬ئاگربەستی‭ ‬سەرپەرشتیکراو‭ ‬لە‭ ‬لایەن‭ ‬نەتەوە‭ ‬یەکگرتووەکان،‭ ‬هەموو‭ ‬یاسا‭ ‬نێودەوڵەتییەکان،‭ ‬ماف‭ ‬و‭ ‬بڕیارنامەکانی‭ ‬ئەنجومەنی‭ ‬ئاسایش،‭ ‬لە‭ ‬هەمان‭ ‬کاتدا‭ ‬لەناوبردنی‭ ‬هەوڵەکانی‭ ‬کەمکردنەوەی‭ ‬توندگیری‭ ‬و‭ ‬ئاشتی‭.‬

وەکو‭ ‬دەرەنجام،‭ ‬هێزە‭ ‬دەریاییەکانی‭ ‬ئەمریکا‭ ‬و‭ ‬بەڕیتانیا‭ ‬و‭ ‬وڵاتانی‭ ‬هاوبەش‭ ‬بۆ‭ ‬چاودێریکردنی‭ ‬دەریای‭ ‬سور،‭ ‬سەقامگیرکردنی‭ ‬هاوتوچۆ‭ ‬و‭ ‬ئاسایشکردنی‭ ‬ڕاڕەوە‭ ‬گرنگەکانی‭ ‬بازرگانیی‭ ‬نێودەوڵەتی‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬باب‭ ‬ئەلمەندەب،‭ ‬دەیای‭ ‬سور‭ ‬و‭ ‬کەنداوی‭ ‬عەدەن‭ ‬لە‭ ‬مانگی‭ ‬نیسانی‭ ‬2022‭ ‬ـدا،‭ ‬یەکەیەکی‭ ‬نوێیان‭ ‬پێکهێنا‭ ‬بە‭ ‬ناوی‭ ‬هێزی‭ ‬ئەرکی‭ ‬یەکخراوی‭ ‬153‭.‬

ئەمەش‭ ‬تەواوکەری‭ ‬ئەو‭ ‬ڕۆڵە‭ ‬چالاکەیە‭ ‬کە‭ ‬سعودیە‭ ‬پێشتر‭ ‬لە‭ ‬سەرکردایەتیکردنی‭ ‬هاوپەیمانێتی‭ ‬عەرەبی،‭ ‬پاراستنی‭ ‬ڕێڕەوە‭ ‬کەشتیوانیە‭ ‬نێودەوڵەتییەکان‭ ‬لە‭ ‬دەریای‭ ‬سوور‭ ‬و‭ ‬باب‭ ‬ئەلمندەب‭ ‬و‭ ‬ڕێگریکردن‭ ‬لە‭ ‬دەیان‭ ‬هێرشی‭ ‬تیرۆریستی‭ ‬گێڕاویەتی،‭ ‬کە‭ ‬حوسییەکان‭ ‬لە‭ ‬ماوەی‭ ‬هەشت‭ ‬ساڵی‭ ‬ڕابردوودا‭ ‬بە‭ ‬بەکارهێنانی‭ ‬بەلەمی‭ ‬بۆمبڕێژکراوی‭ ‬جڵەوکراوی‭ ‬مەودا‭ ‬دور‭ ‬و‭ ‬مینی‭ ‬دەریایی‭ ‬پلانیان‭ ‬بۆ‭ ‬داڕشتبوو،‭ ‬کە‭ ‬هەموو‭ ‬تەکنیکە‭ ‬سەربازییەکان‭ ‬لە‭ ‬ئێرانەوە‭ ‬هاوردەکرابوون‭.‬

گرنگیی‭ ‬گەرووی‭ ‬هورمز

لە‭ ‬مانگی‭ ‬ئایاری‭ ‬2022‭ ‬ـەوە،‭ ‬چەندین‭ ‬وڵاتی‭ ‬ئەوروپیی‭ ‬بە‭ ‬سەرکردایەتیی‭ ‬فەڕەنساوە،‭ ‬داوا‭ ‬لە‭ ‬دەسەڵاتدارانی‭ ‬ئەرکی‭ ‬سەرپەرشتیکردنی‭ ‬ئەوروپا‭ ‬دەکەن‭ – ‬کە‭ ‬لە‭ ‬سەرەتای‭ ‬ساڵی‭ ‬2020‭ ‬لەلایەن‭ ‬هەشت‭ ‬وڵاتی‭ ‬ئەوروپییەوە‭ ‬پێکهێنرا‭ – ‬دەستگەیشتنیان‭ ‬بە‭ ‬دەریای‭ ‬ناوەڕاست‭ ‬و‭ ‬زەریای‭ ‬هیندی‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬باب‭ ‬ئەم‭ ‬مەندەبەوە‭ ‬فراوانتر‭ ‬بکەن‭. ‬گرنگی‭ ‬ئەم‭ ‬ڕێڕەوە‭ ‬لەوەدایە‭ ‬کە‭ ‬10‭%‬ی‭ ‬بازرگانیی‭ ‬جیهانیی‭ ‬لەم‭ ‬گەرووەوە‭ ‬تێدەپەڕێت‭ ‬و‭ ‬پێشبینی‭ ‬ئەوەش‭ ‬دەکرێت‭ ‬بەهۆی‭ ‬هێرشی‭ ‬ڕووسیا‭ ‬بۆ‭ ‬سەر‭ ‬ئۆکرانیا‭ ‬زیاد‭ ‬بکات‭.‬

لە‭ ‬دوای‭ ‬هەڵگیرسانی‭ ‬جەنگی‭ ‬ڕووسیا‭ ‬و‭ ‬ئۆکرانیا‭ ‬و‭ ‬قەدەغەکردنی‭ ‬نەوتی‭ ‬ڕووسیا،‭ ‬وڵاتانی‭ ‬ئەوروپی‭ ‬بەدوای‭ ‬سەرچاوەی‭ ‬جێگرەوەدا‭ ‬دەگەڕێن‭ ‬لە‭ ‬ناوچەی‭ ‬کەنداوی‭ ‬عەرەبی،‭ ‬کە‭ ‬باشترین‭ ‬جێگرەوەیە‭ ‬لە‭ ‬ڕوانگەی‭ ‬بڕ‭ ‬و‭ ‬ژێرخانەوە‭. ‬لەوەش‭ ‬زیاتر،‭ ‬ئیتاڵیا‭ ‬و‭ ‬ئەڵمانیا‭ ‬ڕێککەوتنی‭ ‬نوێیان‭ ‬لەگەڵ‭ ‬قەتەڕدا‭ ‬مسۆگەرکردووە،‭ ‬و‭ ‬فەڕەنساش‭ ‬هەمان‭ ‬شتی‭ ‬لەگەڵ‭ ‬ئیماڕاتدا‭ ‬ئەنجامداوە‭.‬

پرسەکە‭ ‬بە‭ ‬تەنها‭ ‬بە‭ ‬نەوتەوە‭ ‬پەیوەست‭ ‬نییە‭: ‬هەماهەنگییەک‭ ‬لە‭ ‬نێوان‭ ‬ئەوروپا‭ ‬و‭ ‬دەوڵەتانی‭ ‬کەنداودا‭ ‬لەبارەی‭ ‬وزەی‭ ‬خاوێنی‭ ‬وەکو‭ ‬درژکردنەوەی‭ ‬ڕێککەوتننامەکانی‭ ‬پێشوو‭ ‬لەسەر‭ ‬بەکارهێنانی‭ ‬وزەی‭ ‬هایدرۆجینی‭ ‬لە‭ ‬نێوان‭ ‬یەکێتیی‭ ‬ئەوروپا،‭ ‬سعودیە‭ ‬و‭ ‬ئیماڕات‭ ‬بوونی‭ ‬هەیە‭.‬

سەقامگیری‭ ‬دەریایی

پەیوەندییەکانی‭ ‬نێوان‭ ‬ڕۆژهەڵات‭ ‬و‭ ‬ڕۆژئاوا‭ ‬بە‭ ‬ڕادەیەکی‭ ‬زۆر‭ ‬بەندە‭ ‬لەسەر‭ ‬سەقامگیریی‭ ‬جموجۆڵی‭ ‬ئاوی‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬گەرووی‭ ‬هورمز‭ ‬و‭ ‬باب‭ ‬ئەلمەندەب،‭ ‬ئەمەش‭ ‬بەهۆی‭ ‬ناوەندێتی‭ ‬شوێنی‭ ‬جیۆپۆڵەتیکیانەوە‭ ‬وەکو‭ ‬خاڵی‭ ‬بەیەکگەیشتنی‭ ‬ئەوروپا،‭ ‬ئاسیا‭ ‬و‭ ‬ئەفریقا‭. ‬هەرەها‭ ‬زۆرێک‭ ‬لە‭ ‬وڵاتانی‭ ‬ڕۆژئاوا‭ ‬پشت‭ ‬بە‭ ‬پەیوەندییە‭ ‬بازرگانییەکان‭ ‬لەگەڵ‭ ‬ناوچەی‭ ‬عەرەبی‭ ‬دەبەستن،‭ ‬بە‭ ‬تایبەت‭ ‬وڵاتانی‭ ‬کەنداو‭.‬

جیهان‭ ‬ڕوبەڕووی‭ ‬ئەگەری‭ ‬سستی‭ ‬ئابووری‭ ‬بووەتەوە،‭ ‬کە‭ ‬زۆرێک‭ ‬لە‭ ‬زلهێزەکانی‭ ‬ناچار‭ ‬کردووە‭ ‬بیر‭ ‬لە‭ ‬پێگەی‭ ‬جیۆپۆلەتیکیی‭ ‬خۆیان‭ ‬بکەنەوە‭. ‬سەڕەڕای‭ ‬ئەوەی‭ ‬ئەمریکا‭ ‬بڕیاری‭ ‬داوە‭ ‬بەشێک‭ ‬لە‭ ‬هێزەکان‭ ‬لە‭ ‬ڕۆژهەڵاتی‭ ‬ناوەڕاست‭ ‬دوور‭ ‬بخاتەوە،‭ ‬بەڵام‭ ‬دەرئەنجامی‭ ‬نەخوازراوی‭ ‬ئابووری‭ ‬هێشتا‭ ‬وادەخوازێت‭ ‬سەقامگیریی‭ ‬لە‭ ‬ناوچەکە‭ ‬و‭ ‬یەمەن‭ ‬وەک‭ ‬پێوویستیەک‭ ‬بەدیبهێنرێت‭. ‬چەندین‭ ‬وڵاتی‭ ‬ئەوروپی‭ ‬بەشدارن‭ ‬لە‭ ‬ئاسایشکردنی‭ ‬ڕێگەکانی‭ ‬بازرگانی‭ ‬جیهانی‭ ‬و‭ ‬برەو‭ ‬بە‭ ‬ڕۆڵی‭ ‬پێشەنگیان‭ ‬لە‭ ‬جوڵەی‭ ‬دەریایی‭ ‬لەم‭ ‬ڕێڕەوە‭ ‬کەشتیوانییە‭ ‬ئێجگار‭ ‬گرنگانە‭ ‬دەدەن‭.‬

ئابووریناسان‭ ‬پێشبینی‭ ‬دەکەن‭ ‬تا‭ ‬ساڵی‭ ‬2050،‭ ‬گەشەسەندنی‭ ‬بەرهەمی‭ ‬نیشتمانیی‭ ‬ناوچەی‭ ‬دەریای‭ ‬سورد‭ ‬ببێت‭ ‬بە‭ ‬سێ‭ ‬ئەوەندە،‭ ‬لە‭ ‬1‭.‬8‭ ‬تریلیۆنەوە‭ ‬بۆ‭ ‬6.1‭ ‬تریلیۆن‭. ‬سەرەڕای‭ ‬ئەم‭ ‬شیمانەییانە،‭ ‬پێشبینییە‭ ‬ئابوورییەکان‭ ‬لەسەر‭ ‬بنەمای‭ ‬زانیاریی‭ ‬بەردەست‭ ‬ئاماژە‭ ‬بەوە‭ ‬دەکات‭ ‬کە‭ ‬بەهۆی‭ ‬ناسەقامگیری‭ ‬ناوچەکەوە‭ ‬وەبەرهێنان‭ ‬لە‭ ‬ئاسایشی‭ ‬بازرگانیی‭ ‬جیهانی‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬کەنداوی‭ ‬عەرەبییەوە‭ ‬لە‭ ‬دەیەکانی‭ ‬داهاتوودا‭ ‬زیاد‭ ‬ناکات‭. ‬ئەگەر‭ ‬هیچ‭ ‬هەوڵێکی‭ ‬هاوبەش‭ ‬بۆ‭ ‬ئاسایشکردنی‭ ‬ناوچەکە‭ ‬نەدرێت،‭ ‬ئەوا‭ ‬دەکرێت‭ ‬ئەمە‭ ‬گۆڕانکارییەکی‭ ‬گەورەی‭ ‬بەسەردابێت،‭ ‬بەتایبەتی‭ ‬زیادکردنی‭ ‬قەبارەی‭ ‬بازرگانیی‭ ‬جیهانی‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬دەریای‭ ‬سور‭ ‬و‭ ‬باب‭ ‬ئەلمەندەب‭ ‬بۆ‭ ‬پێنچ‭ ‬ئەوەندە‭ ‬لە‭ ‬ئاستی‭ ‬ئێستای،‭ ‬لە‭ ‬881‭ ‬ملیار‭ ‬دۆلارەوە‭ ‬بۆ‭ ‬4.7‭ ‬تریلیۆن‭ ‬دۆلار‭ ‬هەتا‭ ‬ساڵی‭ ‬2050‭.‬

هۆکارە‭ ‬ڕیشەییەکان

سەڕەڕای‭ ‬ئەم‭ ‬دەستپێشخەریانە،‭ ‬جیهانی‭ ‬ڕۆژئاوا‭ ‬مامەڵە‭ ‬لەگەڵ‭ ‬نیشانەکانی‭ ‬کێشە‭ ‬ناوچەییەکاندا‭ ‬دەکات،‭ ‬نەک‭ ‬هۆکارە‭ ‬ڕیشەییەکان‭. ‬چارەسەرە‭ ‬هەرە‭ ‬ساناکە‭ ‬بریتی‭ ‬دەبێت‭ ‬لە‭ ‬پەیڕەوکردنی‭ ‬ستراتیژییەک‭ ‬کە‭ ‬بە‭ ‬تیۆری‭ ‬دژە‭ ‬ئاڕاستەی‭ ‬بنەڕەت‭ ‬ناسراوە،‭ ‬کە‭ ‬شوێنی‭ ‬نیشانەکان‭ ‬هەڵدەگرێت‭ ‬بە‭ ‬ئاڕاستەی‭ ‬سەرچاوەی‭ ‬کێشەکە‭.‬

چین‭ ‬بە‭ ‬تەواویی‭ ‬لە‭ ‬گرنگیی‭ ‬ئەم‭ ‬ناوچەیە‭ ‬ئاگادارە‭. ‬چین‭ ‬هەوڵدەدات‭ ‬سەنگی‭ ‬خۆی‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬دەستپێشخەری‭ ‬پشتێن‭ ‬و‭ ‬ڕێگا‭ ‬درێژ‭ ‬بکاتەوە‭ ‬بە‭ ‬ئەنجامدانی‭ ‬وەبەرهێنان‭ ‬لە‭ ‬جیبۆتی،‭ ‬و‭ ‬جێبەجێکردنی‭ ‬پڕۆژەکانی‭ ‬ژێرخانی‭ ‬ئابووریی‭ ‬مەزن‭ ‬لە‭ ‬وڵاتەکە،‭ ‬وەک‭ ‬چۆن‭ ‬هەوڵدەدات‭ ‬لە‭ ‬ئەفریقادا‭ ‬جێگەی‭ ‬خۆی‭ ‬بکاتەوە‭ ‬لە‭ ‬هەمان‭ ‬کاتدا‭ ‬بە‭ ‬دیاریکراوی‭ ‬کاریگەرییەکانی‭ ‬ئەمریکا‭ ‬کەمبکاتەوە‭.‬

لەبری‭ ‬ئەوەی‭ ‬دەستپێشخەری‭ ‬زیاتر‭ ‬بکەن‭ ‬و‭ ‬ملیۆنەها‭ ‬خەرج‭ ‬بکەن‭ ‬و‭ ‬هەوڵێکی‭ ‬زیاتر‭ ‬بۆ‭ ‬پاراستنی‭ ‬ڕێڕەوە‭ ‬کەشتیوانیە‭ ‬بازرگانیەکان‭ ‬بدەن،‭ ‬سەرکردە‭ ‬پەیوەندیدارەکان،‭ ‬بە‭ ‬تایبەتی‭ ‬ئەوانەی‭ ‬ئەوروپا،‭ ‬پێویستە‭ ‬هەوڵەکانیان‭ ‬بۆ‭ ‬پشتگیریکردنی‭ ‬ئەنجومەنی‭ ‬پێشەوایی‭ ‬سەرۆکایەتی‭ ‬و‭ ‬حکومەتی‭ ‬دەستوریی‭ ‬تەرخان‭ ‬بکەن‭ ‬کە‭ ‬نوێنەرایەتی‭ ‬تەواوی‭ ‬چینی‭ ‬سیاسی‭ ‬و‭ ‬کۆمەڵایەتی‭ ‬یەمەن‭ ‬دەکات،‭ ‬توانای‭ ‬سەپاندنی‭ ‬بەڕێوەبردن‭ ‬و‭ ‬دامەزراندنی‭ ‬ئاسایش‭ ‬و‭ ‬سەقامگیری‭ ‬بەدرێژایی‭ ‬کەناراوەکانی‭ ‬یەمەنی‭ ‬پێبدات‭.‬

لە‭ ‬هەمان‭ ‬کاتدا،‭ ‬ئەمە‭ ‬حوسییەکان‭ ‬و‭ ‬توانا‭ ‬سەربازییەکانیان‭ ‬سنوردار‭ ‬دەکات،‭ ‬کە‭ ‬لەم‭ ‬دواییانەدا‭ ‬بەشدارییان‭ ‬لە‭ ‬جەنگێکی‭ ‬بەیان‭ ‬نەکراوی‭ ‬ئێرانیدا‭ ‬کرد‭ ‬بۆ‭ ‬سەر‭ ‬ژێرخانی‭ ‬وزە،‭ ‬دامەزراوەکان،‭ ‬بەندەر‭ ‬و‭ ‬کەشتییە‭ ‬نەوت‭ ‬هەڵگرەکان‭ ‬لە‭ ‬ناوچەی‭ ‬ئاوە‭  ‬نێودەوڵەتییەکاندا‭.‬‭  ‬