چشمهای بیدار مرز
استفاده اردو‌های آسیای میانه از طیاره بدون سرنشین برای مقابله با تهدیدات امنیتی
سلطنت بردیکیوا، کارمند یونیپاث
در اکتوبر 2021، قرقیزستان طیاره‌های بدون سرنشین جدیدی را از ترکیه وارد نمود تا از آنها برای محافظت از سرحدات خود استفاده کند. طیاره بدون سرنشین Bayraktar نتیجه نخستین سرمایه‌گذاری عمده قرقیزستان در حوزه طیاره‌های بدون سرنشین نظامی بود. این وسیله بدون پیلوت یا سرنشین پرواز می‌کند. حدود یک ماه بعد، قزاقستان که با تهدیدات امنیتی جدی از طرف افغانستان روبرو شده بود، طیاره‌های بدون سرنشین مشابهی را برای اردوی خود تهیه کرد.
با وجود سابقه استفاده از طیاره بدون سرنشین در کشورهای آسیای میانه، استفاده روزافزون از طیاره بدون سرنشین در قوای مسلح حاکی از مزایای به‌کارگیری تکنالوژی بدون سرنشین در تامین امنیت ملی است. حملات طیاره بدون سرنشین به تاسیسات نفتی در عربستان سعودی در سال 2019 ترس از وقوع حملات مشابه از طرف فعالان غیردولتی در آسیای میانه را شدت بخشیده است. دولت‌های منطقه ظاهراً برای تقویت زرادخانه‌های شناسایی و دفاعی خود به استفاده از طیاره بدون سرنشین روی آورده‌اند.
طیاره‌های بدون سرنشین نظامی
از سال 2016، قزاقستان، ترکمنستان و ازبیکستان از طیاره‌های بدون سرنشین کلان نظامی عمدتاً برای اهداف شناسایی و رهگیری کار گرفته اند. در قزاقستان، از این وسیله در رسم‌گذشت ها و مانورها استفاده شده است. قزاقستان همچنان سه مدل طیاره بدون سرنشین با کاربردهای زراعتی، تولید نفت و نقشه‌برداری تولید می‌کند. ترکمنستان چندین نوع طیاره بدون سرنشین نظامی، بشمول Bayraktar ساخت ترکیه، در اختیار دارد. این طیاره‌های بدون سرنشین دارای قابلیت انتقال بمب هستند.
سدیر جباروف، رئیس‌جمهور قرقیزستان، تاکید کرد که اقدام اخیر این کشور در به‌کارگیری طیاره‌های بدون سرنشین نظامی ساخت ترکیه صرفاً کاربرد دفاعی دارد.
رئیس‌جمهور اظهار کرد: «در 30 سال گذشته، ما هیچ‌گاه آغازگر جنگ نبوده‌ایم، و به هیچ کشوری حمله مسلحانه نکرده‌ایم. این رویکرد در آینده نیز برقرار خواهد بود.»
در‌‌حالی‌که ازبیکستان قبلاً استفاده از هر نوع طیاره بدون سرنشین را محدود ساخته بود، این محدودیت بعد از 2016 تاحدی لغو شده است. قوای مسلح ازبیکستان از دو نوع طیاره بدون سرنشین نظامی برای امور شناسایی و رهگیری استفاده می‌کنند. با‌این‌که از کاربرد طیاره‌های بدون سرنشین نظامی در تاجیکستان معلومات چندانی وجود ندارد، این کشور ظاهراً ازطیاره‌های بدون سرنشین اهدایی سازمان ملل برای ماموریت‌های جستجو و نجات در مناطق کوهستانی کمک می‌گیرد.
ابزارهای جدید در تول‌بکس امنیتی
طیاره‌های بدون سرنشین مزایای خاصی برای کشورهای آسیای میانه در حوزه گزمه در مناطق کم‌جمعیت، اجرای طرحهای ترمیمی زیست‌محیطی، مقابله با قاچاق مواد مخدر و جلوگیری از تحرکات تروریست‌ها در مناطق سرحدی داشته است.
یکی از کاربردهای مهم و رو به گسترش طیاره بدون سرنشین ، استفاده از آن برای تفتیش میزان انتشار یورانیم در مکان‌های مهم است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) برای آلودگی‌زدایی از معادن قدیمی یورانیم در دره فرغانه، با دولت‌های قزاقستان، قرقیزستان، ازبیکستان و تاجیکستان همکاری می‌کند.
فرغانه که از پرنفوس‌ترین مناطق آسیای میانه به شمار می‌رود، در معرض تابش رادیواکتیو و فلزات سنگین مربوط به معادن و مراکز دفن پسماند یورانیم قرار دارد. زلزله و رانش زمین در این منطقه احتمال گسترش آلودگی را افزایش داده است.
طیاره‌های بدون سرنشین مجهز به آشکارگرهای اشعه گاما را می‌توان امن‌ترین و موثرترین ابزار تفتیش میزان انتشار تشعشعات رادیواکتیو، بخصوص در مناطق کوهستانی، صعب‌العبور و زلزله‌خیز، دانست. طیاره بدون سرنشین ضمن کاستن از احتمال آلوده شدن انسان‌ها، کارآیی پروسه جمع‌آوری داده‌ها را افزایش می‌دهد.
مرحله اول طرح آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بشمول نقشه‌برداری از مراکز یورانیم در آسیای میانه در سال 2020 بود. مرحله بعدی آشناسازی کارمندان فعال در منطقه با روش استفاده از طیاره بدون سرنشین برای پاکسازی پسماندهای هسته‌ای است.
در حالی که مراجع انفاذ قانون در منطقه ابراز نگرانی کرده اند که قاچاقچیان مواد مخدر نیز می توانند از طیاره‌های بدون سرنشین استفاده کنند، آنها همچنین طیاره‌های بدون سرنشین را ابزاری جذاب برای مبارزه با این نوع قاچاق می دانند.
سرویس مبارزه با مواد مخدر قرقیزستان که زیرمجموعه وزارت داخله است، به استفاده از طیاره بدون سرنشین برای تعقیب قاچاقبران مواد مخدر علاقه نشان داده است. از تصاویری که طیاره‌های بدون سرنشین می‌گیرند می‌توان برای شناسایی مزارع غیرقانونی و رسیدن به معلومات ارزشمند استفاده نمود.
آندری سلزنف، رئیس دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل، اظهار کرد: «ورود طیاره بدون سرنشین به سرویس مبارزه با مواد مخدر نخستین رویکرد نوآورانه در آسیای میانه محسوب می‌شود.»
دولت‌های محلی قصد دارند از طیاره بدون سرنشین به‌عنوان ابزاری ضروری برای پلان‌گذاری و ارائه خدمات مربوط به حوادث طبیعی استفاده کنند. هر پنج کشور به‌نوعی با مشکل حوادث طبیعی روبرو هستند. هرچند زلزله شایع‌ترین بلای طبیعی آسیای میانه است، سیل، رانش زمین، گلرود و برف‌کوچ نیز مکرراً در این منطقه رخ می‌دهد.
طیاره‌های بدون سرنشین نه تنها مکان وقوع حوادث طبیعی را مشخص می‌کنند، بلکه اگر به درستی مجهز شوند، می توانند تجهیزات حیاتی را به مکان های دوردست انتقال دهند.
در نومبر 2021، مدیران وزارتخانه‌های «شرایط اضطراری» پنج کشور آسیای میانه در نشستی در تاشکند با استفاده از طیاره بدون سرنشین برای جلوگیری از وقوع حوادث غیرمترقبه و کمک‌رسانی‌های مرتبط موافقت نمودند. قرارداد «مفهوم کاربرد طیاره بدون سرنشین» بخشی از استراتژی کلی «توسعه همکاری 2022-2030» است که بین پنج دولت بسته شده است.
تفتیش سرحدات افغانستان
طیاره بدون سرنشین به ابزاری ضروری برای حفظ صلح و تقویت امنیت در سرحدات افغانستان نیز تبدیل شده است. تاجیکستان، ترکمنستان و ازبیکستان مرزهای طولانی با افغانستان دارند. استقرار دولت طالبان در کابل تشویش‌‌هایی را درباره بازگشت افراط‌گرایی خشن به کشورهای همسایه انگیخته است.
در آگست2021، ازبیکستان به کمک طیاره بدون سرنشین دست به شناسایی هوایی مناطق مرزی افغانستان زد. قزاقستان طیاره‌های بدون سرنشین Bayraktar را با هدف مقابله با تهدیدات امنیتی تروریست‌های مستقر در افغانستان از ترکیه خریداری نموده است.
با این‌که کشورهای آسیای میانه استفاده از طیاره‌های بدون سرنشین را برای ارائه خدمات نظامی، اطلاعاتی، نجات و محافظت از شهروندان در دستور کار قرار داده‌اند، از این واقعیت با خبر هستند که قوای متخاصم نیز می‌توانند از این سلاح قدرتمند استفاده کنند. طیاره‌های بدون سرنشین تجارتی حالا ارزان و در دسترس هستند. این تشویش وجود دارد که با تبدیل طیاره‌های بدون سرنشین ساده به طیاره‌های بدون سرنشین نظامی می‌توان از آنها برای انتقال بمب و حمله به مکان‌های پرجمعیت، مراکز دارای اهمیت استراتژیک و زیربنا‌ها، یا حتی مراکز استقرار قوا استفاده کرد.
حکومت‌های منطقه در پی ایجاد قابلیتهای تخنیکی و نظامی قوای مسلح خود برای پیش بینی، پیشگیری و توقف تهدیدات ناشی از حملات طیاره‌های بدون سرنشین هستند. آنها بر آشناسازی قوا با روش‌های سرنگون ساختن طیاره‌های بدون سرنشین دشمن و دفاع از تاسیسات نظامی تاکید دارند.
بعضی تحلیل‌گران به این باور هستند که اتخاذ رویکرد یکنواخت برای ایجاد تعادل بین مزایای امنیتی و اقتصادی تکنالوژی طیاره بدون سرنشین می‌تواند به فایده کشورهای آسیای میانه باشد. دولت‌ها می‌توانند درباره انواع طیاره‌های بدون سرنشین مجاز و محدودیت‌های کاربرد آنها تصمیم‌گیری کنند.
با یکسان ساختن سیاست‌های استفاده از طیاره بدون سرنشین می‌توان از انتقال طیاره‌های بدون سرنشین نظامی به مجرمین و تروریست‌ها جلوگیری نمود.
نظرات بسته شده است.