یک توافق سیاسی که به قانون اساسی کشور احترام بگذارد، زندگی در منطقه را بهبود می‌بخشد.
احمد فرید فروزی
مدیر پروگرام، برابری برای صلح و دموکراسی
افغانستان تقریباً تا پایان دوره حکومت سردار داوود خان در 1978، کشور آرامی بود. بعد از دخالت‌های شوروی سابق در امور سیاسی افغانستان و بعداً تجاوز به این کشور، افغانستان و مردم آن تبدیل به قربانیان درگیری‌های نظامی و ناامنی شدند. تداوم درگیری‌ها باعث وقوع وضعیتی شد که در آن جامعه افغانستان، بخصوص جوانان، به دست گروپهای خارجی که در اصل برای مقابله با تهاجم شوروی وارد افغانستان شده بودند، بنیادگرا شدند. گروپهای بنیادگرای ملی و فراملی وضعیت سیاسی و امنیتی را پیچیده‌تر کردند و افغانستان به پناهگاهی امن برای گروپهای تروریست بینالمللی مثل القاعده، که طراح حملات 11 سپتمبر 2001 در خاک ایالات متحده بود، تبدیل شد.
دخالت ایالات متحده که باعث فروپاشی رژیم طالبان در سال 2001 شد، فرصتی استثنایی برای ایجاد قانون اساسی جدید و نظم سیاسی مبتنی بر اصول دموکراسی و بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی مردم، در افغانستان فراهم کرد. میلیاردها دالر کمک خارجی و حمایت نظامی و سیاسی از طرف جامعه بین‌الملل، با هدایت دولت ایالات متحده، تحولات مثبت چشمگیری در بافتهای اجتماعی و اقتصادی جامعه افغانستان پدید آورد. طول عمر از آوان تولد در افغانستان از 56 سال در 2001 به 64 سال در 2016 رسید. تولید ناخالص داخلی (GDP) سرانه از حدود 197 دالر در 2002 به 544 دالر در 2018 رسید. تقریباً 10 میلیون دختر و پسر اکنون به مکتب می‌روند و 13,000 مکتب جدید ایجاد شده است.
البته، با تمرکز دولت افغانستان و همپیمانان بینالمللی آن بر بازسازی و پیشرفت این کشور، زمینه بازگشت طالبان و دیگر گروپهای مخالف مسلح فراهم شد. گسترش فعالیت‌های مختل‌کننده آنها تهدیدات امنیتی جدی برای زندگی مردم افغانستان ایجاد و این کشور را بی‌ثبات کرده است. به راپور «گروپ همکاری سازمان ملل در افغانستان» (UNAMA)، آمار تلفات افراد غیرنظامی (3,804 کشته و 7,189 زخمی) در جریان درگیری‌های 2018 بعد از 2009 (که UNAMA آمارگیری را آغاز کرده است) به رقم بی‌سابقه‌ای رسیده است.
در ضمن، تداوم درگیری‌ها باعث کُندی رشد اقتصادی و انحراف روند پیشرفت افغانستان شده است. سرعت رشد اقتصاد افغانستان، که در سال 2009 به 21.4% رسیده بود، در سال 2017 به 2.7% رسید و رقم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از 4.4% مجموع GDP در 2005 به 0.3% در 2017 کاهش یافت. کسب‌وکارهای محلی شروع به انتقال سرمایه خود به بازارهای باثبات خارج از کشور کردند و این روند باعث افزایش سطح بیکاری، بخصوص در بین فارغ‌التحصیلان جدید شد. جوانان سرخورده در جستجوی زندگی باثبات در دیگر نقاط دنیا، افغانستان را ترک کردند یا در فکر ترک این کشور هستند.
از طرف دیگر، استمرار درگیری‌ها مصرف سیاسی و اقتصادی را برای گروپهای مخالف مسلح و حامیان خارجی آنها افزایش داده است. دولت افغانستان و همپیمانان خارجی آنها، به رهبری ایالات متحده، دست به اقدامات نظامی و دیپلماتیک زده‌اند که باعث ایجاد فشار به گروپهای مخالف مسلح و منزوی شدن حامیان خارجی آنها شده است. این اقدامات چند-جانبه ضروری بود و به طرف‌های درگیر فرصت داد که به این نتیجه برسند که رسیدن به اهداف صرفاً از طریق خشونت ممکن نیست و مذاکرات مسالمت‌آمیز درباره خواسته‌های مشروع به نفع همگان است.
بعد از حدود 8 سال درگیری، حرکت چشمگیر به طرف صلح زمانی رخ داد که گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی، که زمانی از گروپهای برجسته مقاومت در مقابل قوای شوروی و فعال در جنگ داخلی بود، با دولت وحدت ملی در سپتمبر 2016 قرارداد صلح امضا کرد. دولت افغانستان نیز در فبروری 2018 و در جریان نشست امنیت و همکاری کابل، پیشنهاد چشمگیری برای صلح به طالبان داد. این پیشنهاد بعداً در قالب سندی رسمی به نام «نقشه راه رسیدن به صلح» تشریح و در روزهای 27-28 نومبر 2018 در نشست جنوا درباره افغانستان به جامعه بین‌الملل ارائه شد.
این نقشه راه صلح بیانگر جامع‌ترین مفکوره و پروگرام سیاسی دولت افغانستان برای مذاکرات احتمالی بین گروپهای داخلی افغانستان است. بعد از اعلان پروگرام صلح دولت افغانستان، رئیس‌جمهوری این کشور آتش‌بس یکجانبه‌ای را به مناسبت عید سعید فطر اعلان کرد. طالبان با اعلان آتش‌بس سه-روزه خود به این آتش‌بس جواب داد. این رویدادهای مهم امتیازاتی تاریخی و حاکی از گرایش بی‌سابقه طالبان به مذاکره درباره توقف مسالمت‌آمیز درگیری‌های جاری بود.
طالبان از مذاکره مستقیم با دولت افغانستان خودداری کردند و خواستار مذاکره دو-مرحله‌ای شدند: نخست، رسیدگی به جنبه‌های بینالمللی قرارداد صلح احتمالی (مثل خروج قوای ایالات متحده و آینده روابط آنها با گروپهای تروریستی بینالمللی)، و دوم، مذاکره با دولت افغانستان و گروپهای سیاسی درباره امور داخلی (مثل موضوعات بنیادی و تشکیل دولت آینده). در این عرصه، ایالات متحده، پروسه مذاکره دیپلماتیک تمام‌عیاری را با طالبان در دوحه قطر آغاز کرد. مدیریت این مذاکره را زلمی خلیل‌زاد، فرستاده سابقه ایالات متحده در افغانستان و عراق، به عهده داشت.
از بهار 2019، مذاکرات طالبان و نماینده ایالات متحده در قالب هفت دور گفتگوی فشرده پیش رفته و طبق اظهارات طرفین نتایجی را به همراه داشته است. البته، مشکل‌ترین بخش مذاکرات صلح، یعنی گفتگو بین طرف‌های افغان، تافعلاً آغاز نشده است.
ولی این گفتگو ارزش تعقیب کردن را دارد: با توجه به موقعیت استراتژیک افغانستان، توقف مسالمت‌آمیز درگیری‌های جاری زمینه‌ساز رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی مردم افغانستان و کشورهای همسایه خواهد بود.
تاثیر صلح و آشتی بر بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی افغانستان چشم‌اندازهای رشد اقتصادی
درگیری‌های مستمر در افغانستان باعث بی‌ثباتی منطقوی و باعث ایجاد بی‌اعتمادی بین افغانستان و پاکستان شده است. این موانع آثار زیان‌بخشی بر تجارت دوجانبه بین افغانستان و پاکستان و بر تجارت منطقوی بین آسیای جنوبی و میانه داشته است.
بطورمثال، حجم تجارت بین افغانستان و پاکستان از 1.5 میلیارد دالر در 2017 به 1 میلیارد دالر در 2018 کاهش یافت و حجم تجارت جاری بین آسیای جنوبی و میانه نیز تقریباً ناچیز است. آرامش افغانستان می‌تواند زمینه‌ساز رسیدن به مزایای اقتصادی همکاری‌های منطقوی از طریق رساندن مواد خام به صنایع آسیای جنوبی و انرجی به صنایع آسیای میانه و تسهیل صادرات اجناس و خدمات آسیای جنوبی به بازارهای افغانستان و دیگر کشورهای آسیای میانه شود.
در واقع، افغانستان به حیث پلی گسترده بین آسیای جنوبی و میانه، از قابلیت تبدیل شدن به کانون تجارت منطقوی و رسیدن به مزایای هنگفت ناشی از مبادلات اقتصادی بین مناطق و کشورهای همسایه، برخوردار است. جوانان بیکار افغان که اکنون در معرض مهاجرت یا یکجا شدن به گروپهای بنیادگرا و AOG ها قرار دارند، به فرصت‌های کاری نیل می‌شوند. محصولات زراعتی، مواد معدنی و صنایع دستی افغانستان به‌آسانی وارد بازارهای بکر جنوب آسیا می‌شود. اجرای طرحهای کلان انتقال انرجی که هم‌اکنون به دلیل نبود امنیت متوقف هستند، از سر گرفته می‌شود.
نظرات بسته شده است.