امنیت انرژی برابر است با امنیت جهانی
پایبندی کشورهای شورای همکاری خلیج به ایجاد تنوع در منابع انرژی
جاسم محمد البدیوی، سرمنشی شورای همکاری کشورهای عرب حوزه خلیج
ابتدا از رهبر عالی‌قدر پادشاهی بحرین به خاطر میزبانی سخاوتمندانه این رویداد و مفتخر ساختن من به سخنرانی برای شما عزیزان، صمیمانه قدردانی می‌کنم. همچنان، می‌خواهم از «موسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک» (IISS) و برگزارکنندگان «گفتمان منامه» به خاطر فراهم نمودن این فرصت مهم و گرد آوردن وزیران، سیاست‌گذاران، کارشناسان و اشخاص ذینفوذ در نشستی بی‌همتا، با هدف بررسی مسائل مهم سیاست خارجی، دفاعی، و امنیتی خاورمیانه، سپاسگزاری کنم.
در ابتدای بحث مهم سیاست‌های جدید امنیت انرژی، خاطرنشان می‌سازم که این بحث در سیاست‌های کشورهای شورای همکاری خلیج جایگاه برجسته‌ای دارد. این کشورها در واقع محور کلیدی قلمرو جهانی نفت و گاز هستند و امنیت انرژی را در سراسر جهان تامین می‌کنند.
بررسی وضعیت امنیت انرژی در دنیای امروز بسیار مهم است.
امنیت انرژی از عوامل مختلفی تاثیر می‌پذیرد؛ مانند:
- درگیری‌های سنتی
- نبود پروگرام‌‌های جایگزین
- روایت گمراه‌کننده درباره امکان استفاده از منابع انرژی جایگزین به‌جای سوخت‌های فسیلی.
- کاهش علاقه به سرمایه‌گذاری در سالهای اخیر
در چندین دهه، کشورهای حوزه خلیج خود را به‌عنوان شرکای مطمئن انرژی مطرح کرده‌اند و پایبندی راسخ خود به تثبیت بازارهای انرژی جهانی را نشان داده‌اند. نکته مهم این است که در جریان جنگ ایران و عراق در دهه 80 میلادی، بعضی از این کشورها اقدامات فوق‌العاده‌ای مانند تغییر دادن بیرق نفتکش‌ها برای حفظ جریان نفت، با وجود مخاطرات تهدیدکننده کشتی‌ها، انجام دادند.
اخیراً بحران جنگ اوکراین باعث آشکار شدن نقش حیاتی کشورهای شورای همکاری خلیج در تامین امنیت انرژی شد. با وجود چالش‌های هولناکی که تاثیر آنها بر بی‌ثباتی بازارهای انرژی همچنان مشهود است، کشورهای شورای همکاری خلیج با اتخاذ سیاست منعطف موفق به حفظ پیوستگی و ثبات عرضه شده‌اند. بطورمثال، مسیرهای تجارت نفت و گاز از منطقه به طرف اروپا و نقاط دیگر کشیده شده است.
در این راستا، باید بر اهمیت حفظ امنیت آبراه‌ها، که جزو عوامل حیاتی و اساسی تضمین امنیت انرژی در سطح منطقوی و جهانی هستند، تاکید کرد. این گذرگاه‌ها در واقع شریان ترانسپورت دریایی را شکل می‌دهند و جریان فرآورده‌های انرژی به جانب بازارهای جهانی را تضمین می‌کنند. وقوع تهدید یا اختلال در این گذرگاه‌ها ممکن است به ایجاد آشفتگی در بازارهای انرژی منجر شود. بنابراین، کشورها و سازمان‌های بین‌المللی باید در پی همکاری برای محافظت از این گذرگاه‌ها در مقابل تهدیدات نظامی، دزدی دریایی یا حوادث طبیعی زیست‌محیطی باشند.
لازم است که بر کوشش‌های استراتژیک کشورهای حوزه خلیج در عرصه تقویت امنیت انرژی، بشمول تمرکز بر منابع انرژی قابل تجدید، سرمایه‌گذاری کلان در تحقیق و توسعه راهکارهای انرژی پایدار، حمایت از شیوه‌های صرفه‌جویی در انرژی، و زمینه‌سازی برای همکاری بخش خصوصی در پروژه‌های مشترک، تاکید کنم. ضمناً، کشورهای شورای همکاری خلیج اهمیت درازمدت منابع انرژی سنتی برای تضمین امنیت و قیمت مناسب انرژی را درک می‌کنند. با وجود این، شش کشور عضو از منابع قابل تجدید استقبال کرده‌اند که این رویکرد در «پروگرام توسعه ملی» آنها نمود یافته است.
از شما اجازه می‌خواهم که تعدادی از پروگرام‌‌ها و پروژه‌های کلان انرژی کشورهای شورای همکاری خلیج را که با مراعات «17 هدف توسعه پایدار» سازمان ملل (SDG)، بخصوص هدف 7: «انرژی ارزان و پاک»، و مراعات الزامات توافق‌نامه پاریس، اجرا می‌شوند، معرفی کنم:
- «استراتژی انرژی امارات متحده عربی 2050» در پی دستیابی به ترکیب انرژی شامل منابع انرژی قابل تجدید، هسته‌ای و پاک برای برآورده نمودن الزامات اقتصادی و زیست‌محیطی امارات متحده عربی، به شرح ذیل، است: %44 انرژی پاک، %38 گاز و %12 زغال‌سنگ پاک
- بحرین قصد دارد %20 از منابع انرژی خود را تا سال 2035 به انرژی قابل تجدید مبدل سازد و تا سال 2060 میزان آلایندگی کاربنی را به صفر برساند. این پروگرام دربرگیرنده اجرای طرحهای انرژی آفتابی و بادی و تامین %5 از برق کشور از منابع انرژی قابل تجدید، تا سال 2025، است.
- «چشم‌انداز 2030 سعودی»، با پایبندی به انرژی پاک و پایدار، مسئولیت مقابله با چالش‌های انرژی و اقلیمی را پذیرفته است. تمرکز این پروگرام بر راهکارهای نوآورانه، مانند «اقتصاد کاربنی چرخشی» (CCE) و سبد انرژی با تنوع روزافزون، است. قرار است تا سال 2030 حدود %50 انرژی از منابع قابل تجدید تامین شود.
- در سال 2020، عمان اعلان کرد که قصد دارد تا سال 2050 به هدف آلایندگی صفر مطلق دست یابد و شروع به کاهش دادن میزان مصرف سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی داخلی کرد. بربنیاد تحلیل خط لوله پروژه جهانی جاری، با روند فعلی، عمان تا سال 2030 به ششمین صادرکننده کلان هایدروجن در دنیا، و کلانترین صادرکننده در خاورمیانه تبدیل خواهد شد.
- هدف «چشم‌انداز ملی 2030 قطر» این است که %20 از برق مصرفی کشور تا سال 2030 از منابع انرژی قابل تجدید تامین شود.
- در پایان، کویت قصد دارد که %15 از مجموع برق مصرفی خود را تا سال 2035 از منابع قابل تجدید تامین کند.
از دیرباز، سیاست‌گذاران اقتصادهای پیشرفته به هشدارهای فعالان صنعت نفت و گاز درباره کمبود سرمایه‌گذاری بی‌توجهی کرده‌اند. باور این سیاست‌گذاران به منابع انرژی قابل تجدید بیش‌از‌حد خوشبینانه بوده است. میزان سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز در فاصله زمانی 2014 الی 2021 کاهش چشمگیری داشته است. بنابراین، در این زمینه ضرورت به سرمایه‌گذاری برای تضمین امنیت انرژی و جبران کمبودات آشکارا حس می‌شود. دنیا تا چند دهه آینده برای جواب‌‌گویی به تقاضای روزافزون بخشهای مرتبط، به نفت و گاز ضرورت خواهد داشت.
این موضوع در سند «چشم‌انداز جهانی 2023» اوپک که اخیراً منتشر شد، مورد تاکید قرار گرفته است. پیش‌بینی شده است که تقاضای انرژی از حالا الی 2045 با افزایش 23 فیصدی روبرو خواهد شد. همچنان، برآورد می‌شود که، تا آن زمان، بیش از %50 ضروریات انرژی دنیا از طریق نفت و گاز تامین شود.
در مورد صنعت نفت، اوپک اعلان کرده است که تا سال 2045، این حوزه به سرمایه‌گذاری 14 تریلیون دالری (610 میلیارد دالر در سال) ضرورت خواهد داشت. موضوع سرمایه‌گذاری برای مصرف‌کنندگان، تولیدکنندگان، اقتصاد جهانی و نهایتاً امنیت انرژی دنیا بسیار مهم است.
در پایان، سخنرانی خود را با اظهارات ذیل به پایان می‌رسانم:
- می‌خواهم بر ضرورت مبرم به تقویت همکاری بین‌المللی، بشمول محافظت از زیربنا‌های انرژی و مسیرهای انتقال، و نیز مقابله با تهدیدات احتمالی، ازجمله نظامی یا سایبری، تاکید کنم.
- من اعلان می‌کنم که برای تضمین امنیت انرژی، صرف‌نظر از درگیری‌های فعلی مانند جنگ روسیه-اوکراین و دیگر چالش‌های کوتاه‌مدت، وجود چشم‌انداز درازمدت ضروری است. ضمناً، تقویت همکاری و شفافیت بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان برای تضمین ثبات بازارهای نفت ضروری است.
- قابل یادآوری است که با وجود کوشش‌های ارزشمند کشورهای شورای همکاری خلیج در عرصه مشارکت فعال در جامعه جهانی، مقابله با چالش‌های آینده نیازمند همکاری جهانی و گسترده است، چون هرنوع اختلال در روند تامین انرژی تهدیدی برای همه کشورها، صرف‌نظر از وضعیت توسعه، محسوب می‌شود.
- در پایان، لازم است توجه کنیم که امنیت انرژی بخش جدایی‌ناپذیر امنیت ملی و بین‌المللی است و هرنوع لغزش در حوزه امنیت انرژی باعث بروز نقص در امنیت جهانی خواهد شد.
نظرات بسته شده است.