زه د متحده آیالاتو د مرکزي قوماندې څخه مننه کوم چې د مجازي فضا محافظت ته مختص شوې د یونیپث مجلې د دې ګڼې لپاره سرمقالې لیکلو فرصت یې ما ته راکړ.
هرڅومره چې نړۍ پرمختګ کوي او په ټیکنالوژي تکیه کوي، هغومره د ګدوډۍ خطر ډیریږي که چیرې هغه کمپیوټرونه او سرورونه تخریب شي چې انلاین زیربنا کنټرولوي. پدې کې ټرانسپورت، بریښنا، ګاز، تصفیه خونې یا د بانکونو لخوا مالي خدمتونه، د اسهامو تبادله او مالي مرکزونه شامل دي هغه که د کوم عامل له امله یا هم د طبیعي ناورین له امله پیښ شي. دا د ویرونکي خوبونو په څیر کیدی شي او په واقعیت کې د ډبرو پیر ته د نړۍ د ستنیدو معني درلودلی شي.
د سرور ناسم فعالیت چې د ټیکنالوژي ځینې سترو شرکتونو او د ټولنیزو شبکو سایټونو او غوښتنلیکونو پورې تړاو لري ښیئ چې نړۍ څومره کمزورې ده، او خلک یې د یوازیتوب، جلا شوي او د تشې احساس کوي. دا په ټولنیزو رسنیو زموږ د اتکا وسعت ښکاره کوي او موږ د داسې ګواښونو سره مخ کوي چې زموږ شتون د خطر سره مخ کوي، او د هغه ګواښونو په تړاو چې موږ ورته باید چمتو اوسو، موږ د “شتون یا نه شتون” وضعیت سره مخ کوي.
شاید د کرونا ویروس وبا او د دې وژونکي پایلو په ټولنیز واټن تاکید، د لیرې لارې ارتباطاتو کارولو ته لیوالتیا، او د بصري، غږیز، او نورو کاریالونو د رواج موندلو له امله د خلکو ترمینځ ویره ډیره کړې وي. دې کار د مجازي فضا محافظت کولو په اړه اندیښنې ډیرې کړي دي: پخپله د طبعیت سره دې مخامخ کیدو کې، د مجازي فضا امنیت د انسانیت د سالمیت ساتلو لپاره حیاتي جګړه ګرځیدلې.
نړۍ باید د دې سناریوګانو لپاره چمتو شي، او نړیواله جګړه یې وګڼي چې باید ورسره مخامخ شي. د اردو ګانو او لښکرو رول نور یوازې بالقوه ګواښونو سره مخ کیدو پورې محدود ندی بلکه د راپورته کیدونکي ګواښونو د وړاندوینې لپاره د مناسب پلانونو پرځای کولو لپاره لیوالتیاو او لارو چارو مطالعه کول پکې شامل وي، چې د دغو ترمینځ لومړی یې د بشري تمدن لپاره د مجازي فضا خوندي کول دي. دا یوه حیاتي مسله ګرځیدلې: موږ باید مجازي فضا د ټولو لازمي وسایلو په مرسته محافظت کړو.
په مجازي جګړو کې د دولتونو جاسوسي کول، د سوداګرۍ او نظامي رازونو غلا کول، د حیاتي زیربنا او وسلو سیسټمونو چلولو لپاره مسؤل کمپیوټرونو باندې برید کول، حساس امنیتي او اقتصادي معلوماتو ته لاسرسی درلودل، او د دښمن دولتونو مهم خدماتي یا د ملي امنیت تاسیساتو هدف ګرځول شامل دي.
د جګړې دا راپورته کیدونکی ډول د ځمکنۍ، هوایی او بحري محاربې ډګرونو څخه ورهاخوا ځي. د دې بریدونو سره مبارزه کولو لپاره ټول دولتي نهادونه اړ دي همغږي هڅې وکړي ترڅو د داسې یوه پیاوړي دفاعي سیسټم لپاره کار وکړي چې ورننوتل ورته مشکل وي.
په تیر وخت کې، انساني پوهه د لسیزو او پیړیو په اوږدو کې څو برابره شوې. مګر اوس، د معلوماتو انقلاب څخه په مننې، دا د پوهې څو چنده کیدل په ساعتونو کې پیښیږي، او دا ثابت او چټک پرمختګ چې هره ورځ یې نړۍ کوي د ځان سره ګواښونه او همدارنګه فرصتونه هم لري.
د ډیجیټل پیر اړخیز محصول د ځینې حکومتونو، سازمانونو او افرادو د ټیکنالوژۍ څخه ناوړه ګټه اخیستنې میلان کې پروت دی، چې د نړیوالې اجماع نه شتون څخه په ګټې اخیستنې د بشري حقونو او نړیوالو تړونونو او منشورونو څخه په بشپړ سرغړونې سره له دې ناوړه کار اخلي. پدې لړ کې اړتیا ده د نړیوالې ټولنې نهادونه د ټیکنالوژیکي لاسته راوړنو محافظت کولو او د بدعمله عناصرو، دواړه حکومتي او انفرادي عناصرو څخه د دغو محافظت کولو مسؤلیت په غاړه واخلي، او د غیرقانوني دولتونو، سازمانونو او یا افرادو د څارنې، او د نړیوال قانون په واسطه د دغو د تعقیب او مجازاتو لپاره د یوه نهاد رامینځته کولو لپاره کار وکړي.
په کویټ هیواد کې موږ د مجازي فضا امنیت مسله جدي ګڼو. د وزیرانو شورا، د 2021 میی په 21 خپله ناسته کې، د مجازي امنیت ملي مرکز تاسیس تصویب کړ او د بهرنیو چارو وزیر او د کابینې د چارو لپاره د دولت وزیر ته یې دنده وسپارله چې د یو شمیر وزارتونو او پدې برخه کې د فعال دولتي نهادونو سره په همغږۍ د مرکز رسمي اعلانولو لپاره د فرمان مسؤده چمتو کړي.
دا مرکز د نړیوال مجازي ګډوډۍ پرمهال پیښیدونکي بریدونو څخه د مجازي فضا د محافظت لپاره د ټولو دولتي نهادونو همغږي او ګډې هڅې سمبالوي.
دا همدارنګه د ټولو داخلي نهادونو څخه غواړي چې د خپلو شبکو په خوندي کولو سره یو تاکتیکي هدف او یو ستراتیژیک هدف ولري، کوم چې د دولت مجازي فضا محافظت کولو کې برخه اخیستل او د مجازي فضا د ملي مرکز د چتر لاندې د ګډ نهاد په توګه عمل کول دي.
د دفاع وزارت په سطح، د کویټ اردو او د متحده آیالاتو د مرکزي قوماندې ترمینځ د معلوماتو د امنیت ټیکنالوژي په برخه کې مشارکت د نړیوالې همکارۍ هیله بخښونکی مثال دی. منظم روزنیز کورسونه، ورکشاپونه او ګډ فعالیتونه د خطرونو کمولو او د معلوماتو د امنیت سیسټمونو او د داخلي شبکو محافظت کولو لپاره په لاره اچول کیږي.
مجازي امنیت یوازې د یوه هیواد کار ندی، بلکه د نړیوالو شریکانو ائتلاف په مرسته بشپړیږي څوک چې ټیکنالوژي لري او پوهیږي چې څنګه د کمپیوټر سیسټمونو ته چې نړۍ او بشري تمدن ورپورې تړلی دی، بدلیدونکي ګواښونو سره تل مبارزه وکړي
تورن جنرال محمد عقله ال عنیزي،
د کویټ د اردو د سیګنال قل اردو قوماندان
Comments are closed.