د یمن ساتل د ارضي تمامیت
په یمن کې ایراني مداخلت په دې هیواد کې کورنۍ جګړې د سیاسي جوړجاړي مذاکراتو مخنیوی کوي
ډاکټر احمد عواد بن مبارک، د یمن د بهرنیو چارو وزیر
په یمن کې د مشروع ادارې پر وړاندې د کودتا په تعقیب د یمن د خلکو پر وړاندې د حوثي ملیشه لخوا د جګړې د پیل کولو راهیسې اوه کلونه تیر شو. دا جګړه خطرناکه ده نه یوازې د دې لپاره چې حوثي ملیشه غواړي قدرت خپل کړي، بلکه هغوی د یمني ټولنې د څرنګوالي بدلون په لټه کې هم دي، ترڅو یې راتلونکی خراب کړي او همدارنګه د سیمې چې په پراخه کچه ماشومان ګوماري او ځوانانو ته روزنه ورکوي چې تاوتریخوالی تحریک کړي، د شخړو لامل شي او د یوه ورته هیواد د اوسیدونکو ترمینځ کرکه خپروي. علاوه لدې، حوثیان هڅه کوي په ټولنه کې جهل خپور کړي ترڅو یې کنټرولول اسانه شي، او هغوی د یمنیانو د بې وزله کولو لپاره کار کوي او په جنګونو کې د هغوی د ګومارلو لپاره یې استثماروي. دې هرڅه یمن په سیمه کې د ایران د پراختیا غوښتنې ستراتیژۍ یوې ستنې ګرځولو لپاره ګټور چاپریال برابر کړی دی.
ایراني پروژه اوس واضح ده. د هغوی ملیشه عرب ټاپو وزمه محاصره کړی. د نظامي وړتیاو په درلودلو سره، خطر پراخه شوی دی. پدې کې هیڅ شک نشته چې په یمن کې د ایراني پروژې ناکامي به په ټوله سیمه کې د ایراني پروژې د ناکامۍ ډاډ وي. په یمن کې د هغې بریا به د جګړې نوې مرحله پیل کړي او د تاوتریخوالي او ناکرارۍ د یوې بلې دورې لامل به شي. زه غواړم واضح کړم چې نن موږ چیرې ولاړ یو او په یمن کې د سولې ته رسیدو لپاره زموږ لیدلوری څه دی.
د جګړې په دې مرحله کې، د مارب سیمه باندې د ټولو هغو تمرکز دی څوک چې د یمن مسله تعقیبوي. د 2020 نومبر راهیسې، حوثي ملیشه د مارب پر وړاندې دوامداره برید پیل کړی دی. دا ډول برید د دې کینې په واسطه پرمخ وړل کیږي چې د دې خیال څخه کم مضر څه ندي چې ملیشه کولی شي دا سیمه ونیسي او پراخه خیال یې د تاوتریخوالي، تروریزم او نظامي ځواک په مرسته د یمن کنټرولول دي.
د مارب سیمې، د خپل تاریخي اهمیت سره ملي او ستراتیژیک اهمیت خپل کړی دی. ډیری خلکو شاید هیر کړي وي چې دې سیمې په 2015 کې حوثیانو ته د خورا لږو محاربوي وړتیاو سره د هغه څه پرتله چې نن یې لري ماته ورکړې وه، چې نفوس یې د 350,000 خلکو څخه ډیر ندی. دا نن ډیره وړ ده. دا ځای د یمن بیلابیل ټولنیز او سیاسي تړاو لرونکي خلکو لپاره د 4 میلیون نفوس سره یو خوندي ځای ګرځیدلی دی، چې پدغو کې د 2 میلیون څخه ډیر کورني بې ځای شوي خلک دي. دا خلک د داسې یوې اردو ملاتړي دي چې ملي عقیده لري او د حوثي پروژې پای ته رسولو لپاره کلکه او نه ماتیدونکې لیوالتیا.
سره لدې، لازمي ده چې یادونه وشي ځینې شریکانو د مارب وروسته سناریو په اړه خبرو پیل کولو سره ناسمه محاسبه کړې. که چیرې موږ د داسې یوې سناریو په اړه وغږیږو چې زموږ لپاره غیرواقعیی ده، موږ به له شک پرته وایو چې که حوثیان مارب کنټرول کړي، نو دا به هغومره ناوړه وي لکه کله چې د دې تاریخي مشهور ډیم تخریب شوی و. نن ورځ، مارب د یمنیانو لپاره نه ماتیدونکی دیوال دی. دا د ایراني رژیم یو له ستراتیژیک لومړیتوبونو څخه ګرځیدلی. د مارب ماتیدل به نه یوازې د ویرونکي انساني وضعیت لامل شي، بلکه دا به په یمن کې د سیاسي او سولې پروسې پایله هم وي. دا به د امنیت او ثبات پرځای کولو لپاره هڅې هم پای ته ورسوي. ګډوډي به حاکمه شي؛ نور تاوتریخوالی، داخلي جنجال او د مهاجرت څپې به پیدا شي. دا به د دایمي بې ثباتۍ وضعیت پیل وي چې شاید د یمن څخه د پاتې سیمې په لوري تلونکي د نورو جګړو لامل به شي.
په یمني حکومت کې زموږ لیدلوری او طریقه پدې توګه ده: په یمن کې د سولې هیڅ بدیل شتون نلري. یوازې هراړخیزه او پایښت لرونکې سوله باید د جګړې سیاسي ریښې په ګوته کړي، چې په یمن د زور او ځواک په واسطه د خپل کنټرول او واک تحمیل کولو لپاره د حوثي ملیشه لخوا د شوي هڅې استازولي کوي.
په یمن کې د ایران تخریبي مداخلت سربیره، د حوثي ملیشه لپاره د دې د نظامي ملاتړ او د خپلې جګړې ماشین د تمویل کولو سربیره، په یمن کې جګړه د یوې سیمه ییزې نیابتي جګړې په توګه ګڼل یو ناسم تعبیر دی چې باید اصلاح شي. په یمن کې د سولې هیڅ جوړجاړی د هراړخیز ملي ډیالوګ کنفرانس د پایلو سره په مطابقت کې د یمنیانو د داخلي ستونزو د حل موافقت کولو او د ځواک او شتمنۍ مساوي ویش پرته بریالی نشي کیدی.
په هرصورت، په ورته وخت کې، په یمن کې د ایران د مداخلت جیو ستراتیژیک بعد له پامه غورځول او سره سمندرګي او عرب سمندر ته د ایران د نږدې کیدو لیوالتیا له پامه غورځول به غلط وي. داسې کوم څه به په جګړه کې ایران ته وراضافه شوی ستراتیژیک ارزښت ورکړي او سیمه ییزه او نړیواله سیالي به ډیره کړي.
په حوثي خوځښت کې د ایران پانګوونه وختي پیل شوه او د دوهمې زریزې په پیل کې ډیره شوه. د متحده آیالاتو بحري ځواک لخوا نیول شوي د جګړې څخه څو کلونه مخکې په وسلو او مزایلو بار حوثیانو ته تلونکي د ایران کښتۍ جهان 1 او جهان 2 د دې خبرې ثبوت دی. دا موږ ته وړتیا راکوي چې په حقیقت کې دا ادعا ښکاره کړو چې اوسنۍ جګړه په یمن کې د ایران د مداخلت ترشا لامل دی.
په غلطو تصوراتو کې موږ دا یادونه هم کولی شو چې حوثیان چې هرکله نظامي پرمختګ وکړي سوله ردوي. په حقیقت کې، هغوی سوله د ستراتیژیک اصل په توګه ردوي که هغوی له نظامي پلوه پرمختګ کوي یا په شا تګ، او هغوی د سولې سره د هغوی نظامي ستراتیژي کې د تاکتیک په توګه عمل کوي. موږ پدې تړاو لسګونه شواهد لرو. تر ټولو روښانه یې ممکن د سټاکهلم تړون دی، کوم چې حوثي ملیشه د 2018 دیسمبر کې قبول کړ او د دې هیڅ شرایط یې پلي نکړل.
پدې باندې پوهیدل موږ سره مرسته کوي د داسې یوې ډلې سره سولې ته رسیدو لپاره مناسب طریقه باندې پوهه شو چې خپله محاسبه د حقایقو پربنسټ نه کوي، بلکه د واک چلولو لپاره د خدایی حق ادعا په تصور ولاړ تیوکراتیک افکارو له مخې کوي. دا د جنیوا څخه نیولي تر کویټ او حتی سټاکهلم پورې د سولې ټولو دورو کې د تړونونو خنثی کولو ستر ویرونکی خنډ دی. که چیرې موږ دا ښکاره حقیقت په پام کې ونیسو، موږ کولی شو ووایو چې د حوثي ملیشه لپاره تر ټولو مهم ازمیښت – داسې یو ازمیښت چې هغوی یې تل ردوي – د خورا مهم بشري ګام په توګه د هراړخیز اوربند منل دي. نورې ټولې بشري مسلې مذاکراتو ته تګ نه مخکې په ګوته کیدی شي ترڅو یو هراړخیز سیاسي حل پیدا شي.
موږ باور لرو چې په یمن کې د ایراني پروژې سره مخالف ټولو معتدل سیاسي ځواکونو انسجام او وحدت د سیاسي جوړجاړي په لوري لومړی شرط دی. د امنیتي او نظامي ضمیمې سربیره، د ریاض تړون بشپړیدی او پلي کیدی شي، ځکه چې دا د سولې، امنیت او ثبات ته رسیدو لپاره اساسي ستنه جوړوي.
د یمني حکومت لپاره سیمه ییز او نړیوال ملاتړ په اقتصادي ننګونو کې برلاسي کیدو او د سیاسي، اقتصادي او بشري مشارکت پیاوړي کول به حکومت ته وړتیا ورکړي معتدل یمن وساتي چې د نړۍ سره یوشان انساني ارزښتونه او اصول ولري. موږ د سیمې او نړۍ هیوادونو ترمینځ دوامداره هڅو اهمیت باندې پوهیږو چې په ایران فشار اچوي په یمن کې خپل ورانکاري فعالیتونه ودروي، ترڅو مینځنی ختیځ د امنیت، سولې او ثبات څخه خوند واخلي.
زموږ هیواد کې سولې ته رسیدل د ملیشه و محدود کولو او د ستونزو په ګوته کولو او د هغه ستونزو لیرې کولو لپاره کافي دي چې هغوی د یمن ټولنې ته پیښې کړي دي. د همدې لپاره موږ اړ یو سولې ته رسیدلو هدف لپاره ټولو هڅو سره انعطافي عمل وکړو چې زموږ د ملي اصولو، د خلیج د همکارۍ شورا نوښت او د دې اجرایوي میکانیزم، د هراړخیز ملي ډیالوګ کنفرانس او د ملګرو ملتونو د امنیت شورا د حل 2216 پایلو سره په لیکه کې اوسي، ترڅو په یمن کې د امنیت او ثبات پرځای کولو لپاره هراړخیزه، عادلانه او دوامداره سوله ترلاسه شي.
په پایله کې، زه د لوی مصیبت لرونکي چاپیریالي خطر یادونه کوم چې هرڅوک یې په حقیقت کې د دې د مخنیوي لپاره د واقعیی هڅو کولو پرته، په تمه دي: د تیلو ټانکیو سیفر کې د اوه کلونو لپاره خوندي د 1 میلیون بیرل څخه ډیرو خام تیلو لیک کید یو واقعیی ناورین دی چې دا به د یمن او د سیمې سمندري چاپیریال تباه کړي، په ځانګړې توګه د سور سمندرګي او د سور سمندرګي د ساحو. حوثیانو لاهم ټانکرې یرغمل نیولي دي. هغوی د ملګرو ملتونو د ټیمونو لخوا د دغو ساتلو ته اجازه نه ورکوي.
دا د ماناما ډیالوګ په لړ کې د 2021 نومبر کې په بحرین کې د سیمه ییز امنیت 17مې غونډې کې د شوي وینا یوڅه لنډه نسخه ده.
Comments are closed.