بەرگریی مووشەکیی هاوبەش لە کەنداوی عەرەبی

لیوا‭ ‬خالید‭ ‬ئەلشریان،‭ ‬فەرماندەی‭ ‬هێزی‭ ‬بەرگریی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬کوەیت

بەرگریی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬و‭ ‬مووشەکیی‭ ‬یەکخراو‏‭ ‬‏‏‭(‬‏IAMD‏‭) ‬لە‭ ‬سەردەمی‭ ‬ئاشتی‭ ‬و‭ ‬ململانێدا‭ ‬پێویستە‭ ‬و‭ ‬چارەسەرێکی‭ ‬نموونەییە‭ ‬بۆ‭ ‬بەرەنگاربوونەوەی‭ ‬هەڕەشە‭ ‬ئاسمانییەکانی‭ ‬ئێستا‭ ‬و‭ ‬داهاتوو‭. ‬ئەمە‭ ‬ئاوێتەکردن‭ ‬و‭ ‬هەماهەنگی‭ ‬لە‭ ‬نێوان‭ ‬هەموو‭ ‬سیستەمەکانی‭ ‬بەرگریدا‭ ‬فەراهە‭ ‬دەکات‭ ‬بۆ‭ ‬پاراستنی‭ ‬ناوچە‭ ‬گرنگ‭ ‬
و‭ ‬ستراتیژەکان‭ ‬لە‭ ‬هەڕەشە‭ ‬ئاسمانییەکان‭.‬‏

پەرەسەندنی‭ ‬هەڕەشەی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬بە‭ ‬بەکارهێنانی‭ ‬سیستەمی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬بی‭ ‬فڕۆکەوان‭ (‬‏UAS‏‭)‬،‭ ‬مووشەکی‭ ‬کروز‭ (‬‏CM‏‭) ‬و‭ ‬مووشەکی‭ ‬بالیستی‭ ‬تاکتیکی‭ (‬‏TBM‏‭) ‬بە‭ ‬خێرایی‭ ‬ڕوودەدات‭ ‬و‭ ‬بە‭ ‬شێوەیەکی‭ ‬بەرفراوان‭ ‬و‭ ‬کاریگەر‭ ‬لەلایەن‭ ‬کاراکتەرە‭ ‬جیاوازەکانەوە‭ ‬بەکاردەهێنرێت‭.‬

UAS‏‭ ‬پێوەری‭ ‬تاکتیکی‭ ‬و‭ ‬تەکنیکی‭ ‬باشتر‭ ‬دەکات‭ ‬هەروەها‭ ‬ئاماژەی‭ ‬ڕادار‭ ‬و‭ ‬گەرمی‭ ‬کەم‭ ‬دەکاتەوە‭ ‬و‭ ‬ڕەنگە‭ ‬گرنگییەکەی‭ ‬گەشە‭ ‬بکات‭ ‬چونکە‭ ‬ژیریی‭ ‬دەستکرد‭ (‬‏AI‏‭) ‬ڕۆڵێکی‭ ‬زیاتر‭ ‬دەگێڕێت‭.‬

لە‭ ‬لایەکی‭ ‬دیکەوە‭ ‬فڕۆکەی‭ ‬بێ‭ ‬فڕۆکەوان‭ ‬بچووکی‭ ‬بازرگانیش‭ ‬بە‭ ‬شێوەیەکی‭ ‬بەرفراوان‭ ‬لە‭ ‬بەرەکانی‭ ‬شەڕدا‭ ‬بەکاردەهێنرێت‭ ‬دوای‭ ‬ئەوەی‭ ‬تواناکانیان‭ ‬بۆ‭ ‬هەڵگرتنی‭ ‬چەکی‭ ‬کوشندە‭ ‬بەرزکراونەتەوە‭. ‬ئەم‭ ‬جۆرە‭ ‬درۆن‭ ‬تێچوویان‭ ‬کەمە‭ ‬و‭ ‬بە‭ ‬ئاسانی‭ ‬لە‭ ‬بازاڕە‭ ‬بازرگانییەکان‭ ‬دەستدەکەون‭.‬

سەبارەت‭ ‬موشەکە‭ ‬کرووزەکان،‭ ‬پێشبینی‭ ‬دەکرێت‭ ‬کە‭ ‬پێشکەوتنەکانی‭ ‬داهاتوو‭ ‬ببێتە‭ ‬هۆی‭ ‬زیادبوونی‭ ‬مەودا‭ ‬و‭ ‬بەردەوامبوونی‭ ‬توانای‭ ‬جووڵەیان‭ ‬لە‭ ‬بەرزاییە‭ ‬نزمەکان‭ ‬و‭ ‬خێراییە‭ ‬بەرزەکاندا‭. ‬مووشەکی‭ ‬کروز‭ ‬توانای‭ ‬کارکردنیان‭ ‬بە‭ ‬خێرایی‭ ‬ژێر‭ ‬دەنگی‭ ‬و‭ ‬سەروو‭ ‬دەنگی‭ ‬و‭ ‬هایپەرسۆنیک‭ ‬هەیە‭.‬

مووشەکی‭ ‬کروزی‭ ‬هایپەرسۆنیک‭ ‬بە‭ ‬چەکی‭ ‬زۆر‭ ‬پێشکەوتوو‭ ‬دادەنرێن‭. ‬ئەمەش‭ ‬بەهۆی‭ ‬توانای‭ ‬گۆڕینی‭ ‬ڕێڕەوی‭ ‬موشەکییەوە‭ ‬بە‭ ‬درێژایی‭ ‬گەشتەکە‭ ‬بە‭ ‬خێرایی‭ ‬ماک‭ ‬7‭ ‬یان‭ ‬زیاتر‭. ‬نزمیی‭ ‬ڕێژەی‭ ‬یەکتبڕی‭ ‬بەریەککەوتنی‭ ‬ڕاداریی‭ ‬ئەوان‭ ‬وایان‭ ‬لێدەکات‭ ‬بەشێوەی‭ ‬کرداری‭ ‬دەستنیشان‭ ‬نەکرێن‭ ‬و‭ ‬توانای‭ ‬جووڵەیان‭ ‬لە‭ ‬ماوەی‭ ‬تەواوی‭ ‬ڕێڕەوی‭ ‬فڕیندا‭ ‬ئەگەری‭ ‬دەستنیشانکردنی‭ ‬کەمدەکاتەوە‭.‬

هەروەها‭ ‬بڵاوبوونەوەی‭ ‬‏TBM‏‭ ‬بە‭ ‬ژمارەیەکی‭ ‬زۆر‭ ‬و‭ ‬هەڵگرتنیان‭ ‬لەلایەن‭ ‬سەرچاوەی‭ ‬هەڕەشە‭ ‬جۆراوجۆرەوەکان‭ ‬گەشەیەکی‭ ‬مەترسیدارە‭ ‬لە‭ ‬هەموو‭ ‬کاتێکدا‭ ‬و‭ ‬لە‭ ‬هەموو‭ ‬شوێنێکدا‭ ‬چونکە‭ ‬ئەم‭ ‬مووشەکانە‭ ‬سوود‭ ‬لە‭ ‬خێرایی‭ ‬و‭ ‬گەیشتنیان‭ ‬وەردەگرن‭. ‬بۆیە‭ ‬پێویستە‭ ‬سیستەمی‭ ‬ئاگادارکردنەوەی‭ ‬پێشوەختە‭ ‬و‭ ‬ئامادەیی‭ ‬باڵای‭ ‬شەڕ‭ ‬24‭ ‬کاتژمێری‭ ‬ھەر‭ ‬ڕۆژێک‭ ‬بەردەوام‭ ‬بێت‭ ‬بۆ‭ ‬وەڵامدانەوەی‭ ‬خێرا‭.‬

بۆ‭ ‬بەرپەرچدانەوەی‭ ‬هەڕەشە‭ ‬ئاسمانییەکان‭ ‬بە‭ ‬شێوەیەکی‭ ‬کاریگەر‭ ‬پێویستە‭ ‬سیستەمی‭ ‬ئاگادارکردنەوەی‭ ‬پێشوەختە‭ ‬کاتێکی‭ ‬پێویست‭ ‬بۆ‭ ‬سیستەمی‭ ‬فەرمان‭ ‬و‭ ‬بەڕیوەبردن‭ ‬دابین‭ ‬بکات‭ ‬بۆ‭ ‬ئەوەی‭ ‬لە‭ ‬ساتەوەختی‭ ‬گونجاودا‭ ‬بڕیاری‭ ‬دروست‭ ‬بدات،‭ ‬چونکە‭ ‬لەم‭ ‬دواییانەدا‭ ‬هەڕەشەی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬پەیوەست‭ ‬بە‭ ‬بەکارهێنانی‭ ‬هەندێک‭ ‬سوودەوە‭ ‬کە‭ ‬گرنگترینیان‭ ‬بریتییە‭ ‬لە‭ ‬هۆکاری‭ ‬دزەکردن‭ ‬بە‭ ‬یاخود‭ ‬کروزی‭ ‬نزم‭ ‬فڕیو‭ ‘‬UAS‭’ ‬بەکار‌هێنانی‭ ‬مووشەکی‭ ‬کە‭ ‬ڕێژەی‭ ‬یەکتربڕی‭ ‬بەریەککەوتنی‭ ‬ڕاداری‭ ‬زۆر‭ ‬نزمیان‭ ‬هەیە‭ ‬و‭ ‬توانای‭ ‬مانۆڕکردنیان‭ ‬هەیە‭ ‬بۆ‭ ‬کەمکردنەوەی‭ ‬دۆزینەوە‭ ‬و‭ ‬بەدەستهێنانی‭ ‬سەرسوڕمان‭.‬

چەمکی‭ ‬‏IAMD‏‭ ‬بە‭ ‬زۆر‭ ‬گرنگ‭ ‬دادەنرێت‭ ‬بۆ‭ ‬بەدەستهێنانی‭ ‬بەرگری‭ ‬ئاسمانی‭ ‬ناوچەیی‭ ‬کاریگەر،‭ ‬ئاوێتەکردن‭ ‬و‭ ‬هاوئاهەنگی‭ ‬هۆشداری‭ ‬پێشوەختە،‭ ‬فەرماندەیی‭ ‬و‭ ‬کۆنترۆڵکردن،‭ ‬و‭ ‬سیستەمی‭ ‬بەرگری‭ ‬ئاسمانی‭. ‬بۆیە،‭ ‬بۆ‭ ‬ئەوەی‭ ‬هەر‭ ‬بەرگرییەکی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬کاریگەر‭ ‬بێت،‭ ‬پێویستە‭ ‬ئەمانەی‭ ‬خوارەوە‭ ‬بەدەست‭ ‬بهێنرێت‭:‬

یەکەم،‭ ‬پەرەپێدانی‭ ‬سیستەمی‭ ‬بەهێزی‭ ‬ئاگادارکردنەوەی‭ ‬پێشوەختە‭ ‬کە‭ ‬بتوانێت‭ ‬هەموو‭ ‬جۆرە‭ ‬هەڕەشەیەکی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬دەستنیشان‭ ‬بکات،‭ ‬بەتایبەتی‭ ‬ئەو‭ ‬ئامانجانەی‭ ‬کە‭ ‬یەکتبڕی‭ ‬بەریەککەوتنی‭ ‬ڕاداریان‭ ‬زۆر‭ ‬بچووکە‭ (‬هێواش‭ ‬و‭ ‬نزم‭ ‬و‭ ‬بچووک‭) ‬و‭ ‬لە‭ ‬کاتی‭ ‬گونجاودا‭ ‬دەستنیشانیان‭ ‬بکات‭ ‬بۆ‭ ‬ئەوەی‭ ‬سیستەمی‭ ‬بەرگری‭ ‬ئاسمانی‭ ‬بتوانێت‭ ‬بەرپەرچدانەوەی‭ ‬هەڕەشەکان‭ ‬بداتەوە‭ ‬و‭ ‬لەناویان‭ ‬ببات‭ ‬پێش‭ ‬ئەوەی‭ ‬بە‭ ‬ئامانجەکانیان‭ ‬بگەن‭.‬

دووەم،‭ ‬پێویستە‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬پەیوەندیی‭ ‬پارێزراوەوە‭ ‬ناوەندێکی‭ ‬فەرماندەیی‭ ‬و‭ ‬کۆنترۆڵکردنی‭ ‬کاریگەر‭ ‬و‭ ‬پێشکەوتوو‭ ‬لەگەڵ‭ ‬ھەستەوەرەکانی‭ ‬ئاگادارکردنەوەی‭ ‬پێشوەختە‭ ‬و‭ ‬سیستەمی‭ ‬چەکی‭ ‬بەرگریی‭ ‬ئاسمانیدا‭ ‬بگونجێنرێت‭ ‬یەکبخرێت‭ ‬بەجۆرێك‭ ‬هەموو‭ ‬پێداویستییەکانی‭ ‬ئاسایشی‭ ‬ئەلیکترۆنی‭ ‬لەخۆبگرێت‭. ‬پێویستە‭ ‬ناوەندی‭ ‬فەرمان‭ ‬و‭ ‬بەڕێوەبردن‭ ‬بتوانێت‭ ‬وەک‭ ‬بەشێک‭ ‬لە‭ ‬تۆڕە‭ ‬نیشتمانی‭ ‬و‭ ‬ناوچەییەکان‭ ‬کار‭ ‬بکات‭. ‬پێویستە‭ ‬لەگەڵ‭ ‬سیستەمی‭ ‬ئاگادارکردنەوەی‭ ‬پێشوەختەی‭ ‬ئەنجومەنی‭ ‬هاوکاریی‭ ‬کەنداو‭ ‬هەروەها‭ ‬لەگەڵ‭ ‬سیستەمی‭ ‬هێزەکانی‭ ‬هاوپەیمانان‭ ‬ئاوێتە‭ ‬بێت‭. ‬مەشقی‭ ‬بەردەوام‭ ‬کە‭ ‬تاقیکردنەوەی‭ ‬ڕاستەقینە‭ ‬لەخۆدەگرێت،‭ ‬پێویستە‭ ‬کارامەیی‭ ‬کارمەند‭ ‬لەم‭ ‬ناوەندانەی‭ ‬فەرمان‭ ‬و‭ ‬بەڕێوەبردندا‭ ‬چڕتر‭ ‬بکاتەوە‭ ‬بۆ‭ ‬دڵنایبوونەوە‭ ‬لە‭ ‬بڕیاردانی‭ ‬دەستبەجێ‭.‬

سێیەم،‭ ‬پێویستە‭ ‬چەترێکی‭ ‬بەرگری‭ ‬ئاسمانی‭ ‬یەکگرتوو‭ ‬پەرەپێبدەین‭ ‬کە‭ ‬توانای‭ ‬تێکشکاندنی‭ ‬هەموو‭ ‬جۆر‭ ‬و‭ ‬سەرچاوەکانی‭ ‬هەڕەشەی‭ ‬هەبێت‭ ‬بەبێ‭ ‬گوێدانە‭ ‬بەرزی،‭ ‬خێرایی‭ ‬و‭ ‬ڕێڕەوەکەیان‭. ‬پێویستە‭ ‬پلاندانان‭ ‬تیشک‭ ‬بخاتە‭ ‬سەر‭ ‬بەرگریی‭ ‬ئاسمانیی‭ ‬کە‭ ‬توانای‭ ‬بەرپەرچدانەوەی‭ ‬هێرشی‭ ‬بەکۆمەڵی‭ ‬360‭ ‬پلەیان‭ ‬هەبێت‭ ‬و‭ ‬لە‭ ‬ڕێگەی‭ ‬بەرزکردنەوەی‭ ‬ئاستی‭ ‬ئەدای‭ ‬کارکردن‭ ‬بە‭ ‬بەکارهێنانی‭ ‬زیرەکیی‭ ‬دەستکرد‭ ‬ئامادەیی‭ ‬جەنگیی‭ ‬کارمەندان‭ ‬و‭ ‬ئامێرەکان‭ ‬بپارێزن‭. ‬بۆ‭ ‬دڵنیابوون‭ ‬لە‭ ‬ئاسایشی‭ ‬سیستەمی‭ ‬کۆمپیوتەر،‭ ‬پێویستمان‭ ‬بە‭ ‬سیاسەتێکی‭ ‬ئاسایشی‭ ‬ئەلیکترۆنی‭ ‬هەیە‭ ‬کە‭ ‬لەگەڵ‭ ‬پەرەسەندنی‭ ‬هەڕەشەکان‭ ‬پەرەبستێنێت‭. ‬و‭ ‬لەسەر‭ ‬ئاستی‭ ‬نیشتمانی‭ ‬و‭ ‬ناوچەیی‭ ‬گونجاو‭ ‬بێت‭.‬

هێشتا‭ ‬‏IAMD‏‭ ‬لە‭ ‬هەردوو‭ ‬پرسی‭ ‬سیاسەت‭ ‬و‭ ‬تەکنیکیدا‭ ‬ڕووبەڕووی‭ ‬ئاستەنگ‭ ‬دەبێتەوە‭. ‬پێویستە‭ ‬بەسەر‭ ‬ئەمانەدا‭ ‬زاڵ‭ ‬بین‭. ‬یەکەم،‭ ‬پێویستە‭ ‬بە‭ ‬پلانێکی‭ ‬درێژخایەن‭ ‬سیاسەتی‭ ‬ڕوونی‭ ‬نیشتمانی‭ ‬بنیات‭ ‬بنرێت‭ ‬کە‭ ‬پرسەکانی‭ ‬چۆن،‭ ‬کێ،‭ ‬لە‭ ‬کوێ‭ ‬و‭ ‬کەی‭ ‬ڕوونبکاتەوە‭. ‬پێویستە‭ ‬سیاسەتە‭ ‬نیشتمانییەکان‭ ‬لەسەر‭ ‬ئاستی‭ ‬ناوچەیی‭ ‬هاوئاهەنگ‭ ‬بکرێن‭ ‬بۆ‭ ‬دروستکردنی‭ ‬سیاسەتێکی‭ ‬هاوبەش‭.‬

لە‭ ‬لایەکی‭ ‬ترەوە‭ ‬پێویستە‭ ‬بە‭ ‬زووترین‭ ‬کات‭ ‬ئاستەنگە‭ ‬تەکنیکیەکان‭ ‬چارەسەر‭ ‬بکرێن‭ ‬چونکە‭ ‬هەڕەشە‭ ‬ئاسمانییەکان‭ ‬بە‭ ‬خێرایی‭ ‬پەرەدەستێنن‭. ‬پێویستە‭ ‬IAMD‭ ‬بە‭ ‬خێرایی‭ ‬نوێبکرێتەوە‭ ‬تا‭ ‬لەگەڵ‭ ‬ئەو‭ ‬هەڕەشانە‭ ‬بگونجێت‭.‬

عەقید‭ ‬جۆن‭ ‬بۆید‭ ‬لە‭ ‬هێزی‭ ‬ئاسمانیی‭ ‬ئەمریکا‭ ‬شێوازێکی‭ ‬بڕیاردانی‭ ‬بە‭ ‬ناوی‭ ‬سووڕی‭ ‬OODA‭ ‬پەرەپێدا‭ ‬کە‭ ‬چوار‭ ‬هەنگاو‭ ‬لەخۆدەگرێت‭(‬چاودێریکردن،‭ ‬ئارڕستەکردن،‭ ‬بڕیاردان،‭ ‬کردار‭). ‬

ئەگەر‭ ‬ئێمە‭ ‬سووڕی‭ ‬‏OODA‏‭ ‬لە‭ ‬بڕیاردانی‭ ‬‏IAMD‏‭ ‬جێبەجێ‭ ‬بکەین‭ ‬و‭ ‬بتوانین‭ ‬کار‭ ‬بکەین‭ ‬بۆ‭ ‬ڕووبەڕووبوونەوەی‭ ‬هەڕەشەی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬لە‭ ‬کات‭ ‬و‭ ‬شوێنی‭ ‬گونجاودا،‭ ‬ئەوا‭ ‬دەتوانین‭ ‬هەڕەشەی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬شکست‭ ‬پێبهێنین‭. ‬بەڵام‭ ‬ئەگەر‭ ‬ئێمە‭ ‬لە‭ ‬دوای‭ ‬تەواو‭ ‬پێشکەوتنی‭ ‬هەڕەشەی‭ ‬ئاسمانی‭ ‬کاردانەوەمان‭ ‬هەبێت،‭ ‬ئەوا‭ ‬تووشی‭ ‬پاشەکشە‭ ‬دەبین‭.‬

هەر‭ ‬بۆیە‭ ‬‏IAMD‏‭ ‬چاودێری‭ ‬لەلایەن‭ ‬سیستەمی‭ ‬ئاگادارکردنەوەی‭ ‬پێشوەختە،‭ ‬ئاڕاستەکردن‭ ‬و‭ ‬بڕیاردان‭ ‬لە‭ ‬ناوەندی‭ ‬فەرمان‭ ‬و‭ ‬بەڕێوەبردن،‭ ‬و‭ ‬کردار‭ ‬لەلایەن‭ ‬سیستەمی‭ ‬چەکی‭ ‬بەرگریی‭ ‬ئاسمانییەوە‭ ‬دابین‭ ‬دەکات‭. ‬ئاوێتەکردن‭ ‬و‭ ‬کارکردنی‭ ‬هاوبەش‭ ‬لە‭ ‬هەموو‭ ‬ئەم‭ ‬ئاستانەدا‭ ‬یارمەتیدەرمان‭ ‬دەبێت‭ ‬بۆ‭ ‬شکستپێهێنانی‭ ‬هەڕەشە‭ ‬ئاسمانییەکان‭.‬‏‭  ‬