مساعدت قوای نظامی و غیرنظامی برای مساعدت رسانی به میلیون ها بیجاشده جنگ زده
کارکنان یونیپاث
تداوم بحران بیجاشدگان سوری کشورهای خاورمیانه و سازمان های خیریه را با یکی از بزرگ ترین و پیچیده ترین چالش های مساعدت رسانی روبرو کرده است.
حدود 4.5 میلیون تن از مردم سوریه از این کشور خارج شده اند و 6.5 میلیون تن از مردم این کشور در خاک آن از خانه خود آواره شده اند. نیمی از بیجاشدگان سوری را اطفال تشکیل می دهند.
شدت این چالش ها در کشورهای همسایه لبنان و اردن که میلیون ها تن از مردم سوریه در آنها اسکان یافته اند، حس می شود. دیگر کشورهای خاورمیانه نیز خواستار مساعدت رسانی به این افراد در بخش غذا، صحت و دیگر نیازهای ضروری هستند.
پنج کشور -لبنان، اردن، عراق، مصر و ترکیه- بیشتر این پناهندگان را پذیرفته اند. دیگر کشورها، مانند عربستان سعودی و امارات متحده عربی (UAE) میلیون ها دالر صرف مساعدت رسانی به این پناهندگان کرده اند. کشورهای اروپایی و ایالات متحده به برنامه های انسان دوستانه مساعدت خیریه کرده اند.
در سطح منطقه، سازمان های نظامی و ملکی برای بیشتر کردن تلاش ها با یکدیگر همکاری می کنند.
لبنان
بیش از 1 میلیون آواره سوری در لبنان اسکان یافته اند که این تعداد معادل یک چهارم کل جمعیت این کشور است. با این که برخی پناهندگان در کمپ های نزدیک مرز سوریه زندگی می کنند، بسیاری دیگر از آنها در جوامع فعلی اسکان یافته اند.
قوای مسلح لبنان (LAF) و نهادهای مدنی برای تامین ضرورت های هنگفت این جمعیت انبوه بیجاشدگان مساعدت می کنند.
LAF با تشخیص ضرورت هماهنگ سازی امور مساعدت رسانی در سال 2012 «بخش همکاری نظامی-غیرنظامی» را برای نظارت بر فعالیت های مساعدت رسانی ایجاد کرد. این بخش در سال 2015 به مدیریت تبدیل شد و اقداماتی در بخش ایجاد درمانگاه، تامین امکانات تعلیمی مخصوص اطفال، ارتقای مراکز انکشاف اجتماعی و نوسازی مکاتب و ساختمانهای دولتی و زیرساخت ها انجام داد.
علی سیف الدین، ضابط LAF، اظهار کرد که مساعدت های اردو بسیار بیشتر از مساعدت های ارائه شده به پناهندگان بوده است.
سیف الدین عنوان کرد: «ما باید نشان دهیم که نقش اردو محدود به محافظت از سرحدات و مبارزه با تروریسم نیست». «این نقش جنبه اجتماعی را نیز در بر می گیرد».
مساعدت های خیریه به هیچ عنوان محدود به اردو نیست. وزارت معارف این کشور در مکاتب دولتی را به روی پناهندگان گشود و با وجود فراهم نبودن امکان دسترسی همه اطفال بیجاشده به مکتب، حدود 158,000 طفل کودکستانی تا صنف نهم در مکاتب عمومی لبنان راجستر کردند.
شبکه رسمی مساعدت رسانی عاجل لبنان برای هماهنگ کردن مساعدت های سازمان های بین المللی و دیگر سازمان ها با کمیسیون عالی پناهندگان سازمان ملل (UNHCR) مساعدت می کند.
بنا به راپور مرکز سیاست مهاجرت، واقع در ایتالیا، جامعه لبنان نیز ذریعه 30 سازمان خیریه غیردولتی (NGO) لبنانی که در شمال لبنان برای مساعدت رسانی به پناهندگان فعالیت می کنند، وارد بخش مساعدت رسانی شده است.
UNHCR مردم را ستایش کرده است. در راپور UNHCR آمده است: «مردم لبنان… نخستین افرادی بودند که به بحران واکنش نشان دادند و با استقبال شایسته و ارائه سرپناه، خدمات و حمایه همبستگی چشم گیری نشان دادند، با این که در بسیاری موارد خود نیازمند بودند».
اردن
اردن نیز مثل لبنان به دلیل نزدیکی به سوریه وارد بحران پناهندگان شده است. حدود 635,000 تن از مردم سوریه به اردن پناهجوی شده اند و جمعیت این کشور را نزدیک 10 فیصد افزایش داده اند.
قوای مسلح اردن با مهمان نوازی مشکلات پناهندگان پیر و جوان را کاهش دادند. عساکر به تامین آب و غذا پرداختند و داکتران و نرس های اردو وظیفه ارائه خدمات درمانی و دوا را بر عهده گرفتند. این تلاش ها آرامش خاطر را به پناهندگان جنگ زده ضرورت به مساعدت هدیه کرد.
در بیانیه قوای مسلح اردن آمده است: «این اردوی عربی وظیفه ایجاد و استقرار تمدن و نمایش فداکاری و رشادت را بر عهده دارد». «این اردو آگاه می تواند خدمات درمانی و مساعدت های انسان دوستانه را در صورت ضرورت ارائه کند. این اردو در انکشاف نقش دارد».
به دلیل وجود پیوند بین مردم سوریه و مردم اردن، اولین موج پناهندگان جذب جامعه شدند. ولی با افزایش تعداد پناهندگان، اردن به مساعدت سازمان ملل و سازمان های مردم نهاد اقدام به ایجاد کمپ های پناهندگی کرد.
«قطری» نخستین کمپی بود که نزدیک سرحد سوریه ایجاد شد و بیش از 80,000 پناهجوی را در خود جای داد. این کمپ به سرعت به یکی از بزرگ ترین جوامع این کشور تبدیل شد. کمپ های دیگری نیز برای پناه دادن به جمعیت زیاد ایجاد شد که امارات متحده عربی وظیفه تامین بودیجه آنها و جامعه صلیب سرخ وظیفه مدیریت آنها را بر عهده گرفت.
مجید سلطان بی سلیمان، مدیر مساعدت رسانی جامعه در کمپ، اظهار کرد که دولت امارات پرداخت همه مصارف از جمله خوراک، پوشاک، اقلام اولیه و امکانات صحی را هدیه کرده است. یک گروپ داکتران خدمات صحی اطفال، دندانپزشکی، تامین دوا و مراقبت های صحی داخلی را به مساعدت کادر داکتران اردنی و سوری ارائه می کند.
نهادهای خیریه نیز در این امور همکاری دارند. یکی از آنها «سپاه مهربانی» (Mercy Corps) ایالات متحده است که به تامین غذا، آب صحی، کمپ مناسب، پوشاک، تشک و دیگر اقلام ضروری خانگی می پردازد.
در بیانیه «سپاه مهربانی» آمده است: «ما به اطفال در زمینه مقابله با تروما و پرداختن به فعالیت های سازنده که زمینهساز رشد سالم آنها باشد مساعدت می کنیم». «ما بر روی فراهم کردن زمینه مساعدت جوامع میزبان و پناهندگان برای کاهش مشکلات و یافتن راهکار برای توزیع منابع محدود متمرکز هستیم».
احمد الحسن، قصاب 30 سال های که با همسر و دو پسر خردسالش از سوریه گریخته است، به آسوشیتد پرس گفت که گریختن از محله جنگ زده حمص تا رسیدن به اردن چهار روز طول کشیده است. آنها برای رسیدن به اردن از سرحد سوریه در نزدیکی عراق گذشته بودند و سوار موترهای مختلف شده بودند. او پس از رسیدن به کمپ پناهندگان تحت مدیریت امارات متحده عربی گفته بود که: «آنجا چیزی نمانده است».
امارات متحده عربی
امارات متحده عربی علاوه بر تامین بودیجه یکی از کمپ های پناهندگان در اردن، به بیش از 100,000 تبعه سوریه جواز اقامت داده است و به میلیون ها تن از آنها مساعدت ارائه کرده است. بر اساس اعلام دولت امارات متحده عربی، بیش از 242,000 تن از اتباع سوریه در امارات متحده عربی زندگی می کنند.
از سال 2012 به این سو، این کشور 530 میلیون دالر مساعدت انسان دوستانه و انکشافی به صورت مستقیم و ذریعه صندوق بازسازی سوریه، که امارات متحده عربی، ایالات متحده و آلمان تاسیس کرده اند، ارائه کرده است.
در سال 2015، امارات متحده عربی پرداخت 100 میلیون دالر دیگر برای مساعدت رسانی به پناهندگان سوری را تعهد کرد.
امارات متحده عربی طی دو سال 72 میلیون دالر در کمپ های مختلف پناهندگان در اردن، لبنان، عراق و ترکیه خرج کرده است و از زمان وقوع این بحران در سال 2011، 38 میلیون دالر صرف اجرای پروگرام های UNHCR کرده است.
در ضمن، این کشور برای ایجاد صلح در سوریه ذریعه حمایت از ائتلاف جهانی علیه داعش و فعالیت به عنوان رئیس مشترک کارگروپ های ائتلاف تثبیت و ارتباطات استراتژیک مساعی کرده است. اردوی امارات متحده عربی نیز عضو ائتلاف بیرون راندن داعش از سوریه است.
عربستان سعودی
بر بنیاد اعلام خبرگزاری عربستان سعودی، این کشور به اتباع سوریه پناه داده است و در ائتلاف مبارزه با داعش مساعدت می کند.
یکی از منابع دولتی سعودی به خبرگزاری سعودی گفته است که این پادشاهی «قصد ندارد با این افراد مثل پناهجوی برخورد کند یا آنها را در کمپ های پناهندگی جای دهد، بلکه می خواهد کرامت و امنیت آنها را تامین کند و آزادی عمل کامل به آنها بدهد». «این پادشاهی هر کسی را که قصد اقامت در خاک آن را داشته باشد… از همه حقوق ضروری مثل صحت رایگان، بازار کار و خدمات تعلیمی بهره مند می کند».
در این بیانیه آمده است که عربستان سعودی 700 میلیون دالر مساعدت انسان دوستانه به اتباع سوری ارائه کرده است و کلینیک هایی در کمپ های پناهندگی ایجاد کرده است. به گفته این منبع رسمی بیش از 100,000 متعلم سوری از خدمات تعلیمی رایگان این پادشاهی بهره مند هستند.
این کشور به کشورهای میزبان پناهندگان سوری و سازمان های مساعدت رسانی بین المللی مساعدت انسان دوستانه ارائه کرده است. «کمپین ملی حمایت از برادران سوری» به هزاران آواره سوری ساکن خاک این کشور و نیز اردن و لبنان مساعدت می کند.
سبدهای غذا در چارچوکات این مساعی ها در می 2016 در اختیار بیش از 1,000 خانواده سوری در اربد اردن قرار گرفت. ماه بعد، سه تیلر مساعدت رسانی حامل 12,000 بسته غذایی در اختیار بیجاشدگان ساکن مرکز سوریه و ترکیه قرار گرفت. در آن ماه، در قالب پروگرام رمضان، 1,250 بسته غذایی به شهرهای بعلبک و العیرونیه لبنان فرستاده شد.
دکتر بدر بن عبدالرحمن السمهان، مدیر منطقوی کمپین ملی سعودی، اظهار کرد که فعالیت های امدادی شامل پروگرام های صحی، غذایی، تعلیمی و اجتماعی است که با هدف مساعدت رسانی به بیجاشدگان سوری ساکن سوریه و کشورهای همسایه اجرا می شود.
قطر
قطر نیز جزو کشورهای مساعدت رسان است که در می 2016 برای مساعدت رسانی به بیجاشدگان سوری مبلغ 5 میلیون دالر به صندوق ذخیره خیریه ترکیه مساعدت کرد. قطر در سال 2016 حدود 110 میلیون دالر به فعالیت های سوریه، عراق، یمن و دیگر کشورها مساعدت کرده است. قطر در سال 2015 تامین مساعدت 92 میلیون دالری را تعهد کرد.
خلیفه بن جاسم، مدیر کل صندوق توسعه قطر، اظهار کرد که این مساعدت نشان دهنده حمایت پیوسته قطر از پناهندگان و تمایل این کشور به رفع مشکلات خاورمیانه است.
سوریه
بیجاشدگان درون خاک سوریه نیز از مساعدت بهره مند شده اند. سازمان ملل، صلیب سرخ و صلیب سرخ سوریه در جون 2016 دست به اقدامات چشم گیری زدند. تیلرهای حامل اجناس صحی و غذایی وارد دو شهر تحت محاصره نزدیک دمشق شدند. این رویداد اولین ورود نهادهای انسان دوستانه به مناطق تحت محاصره سوریه بود.
عمومی متین در نزدیکی مونت لبنان. می 2016. رویترز