کشورهای ائتلاف از یک روش چند جانبه برای شکست داعش مستفید می شوند
کارکنان یونیپاث
جریان الحاق بیش از پیش جنگجویان خارجی به مناطق جنگی باعث تشویش مداوم قوای ائتلاف که مشغول مبارزه با داعش هستند شده است. همچنین این جریان، تشویش هایی نیز در میان گروهک های تندروی دیگر در شرق میانه، شمال آفریقا و جنوب آسیا به وجود آورده است.
داعش در کشاندن جنگجویان به سمت خود در عراق و سوریه و اخیرا نیز در لیبیا موفق بوده است. قوای ائتلاف اخیرا به خصوص در سرحدات ترکیه موفقیت هایی در جلوگیری از این جریان داشته اند.
اما واقعه جذب شدن داوطلبان خارجی برای ترک خانه و ملحق شدن به گروه های وحشی صفت در سرزمین های دوردست مشکلی پیچیده است که پاسخ به آن ساده نیست. در حالی که اکثریت آن ها مردان جوان هستند و فیصد مشخصی از آن ها سابقه در کشورهای محروم دارند که به دنبال زندگی بهتر هستند، اما مشخصه رایجی برای یک جنگجوی خارجی وجود ندارد.
به همین ترتیب، هیچ اراده و عامل مشخصی برای تصمیم به ملحق شدن به این گروه ها وجود ندارد. بسیاری دلیل این الحاق را پیام های مذهبی فاسد که توسط داعش و دیگر سازمان های تروریستی منتشر می شود می دانند، در حالی که عده ای دیگر دلیل آن را ماجراجویی، معاش پرداختی، یا فرار از میهن خود می بینند.
نخستین قدم در راه تروریزم معمولا با قرار گرفتن در معرض تبلیغات نرم رسانه های اجتماعی که داعش را از دیگر گروه ها جدا می کند شروع می شود. تاثیرگیری از خویشاوندانی که با گروه های تروریستی ارتباط داشته اند و در کشورهای غربی زندگی می کنند نیز این پروسه را مکمل می کند.
مواجهه با تبلیغات اونلاین، اجرایی کردن تقویت سرحدات، سفت و سخت شدن جریمه ها برای کمک به تروریستان، و همکاری در اشتراک گذاری قوی معلوماتی، ستراتیژی هایی از طرف کشورهای ائتلاف برای بازگرداندن جنگجویان خارجی از سرحدات یا مهم تر از آن خودداری آن ها از فکر ملحق شدن به گروه های تروریستی از همان ابتدا می باشد.
در تونس، که بیش از هر کشور دیگر جنگجو دارد، قوانین جدید داوطلبان را از خروج از کشور منع می کند. عربستان سعودی صدها نفر از افرادی که به نظر می رسید از اعضای داعش هستند را دستگیر کرده و برنامه ای را برای بازگرداندن آن ها به جامعه اجرایی کرده است. در اروپا، پولیس شبکه های استخدامی را شناسایی کرده و در این زمینه افرادی را دستگیر کرده است.
بدون شک، پیروزی های ائتلاف در میدان نبرد در عدم جذب جنگجویان خارجی بیشتر حیاتی است. اما به دست آوردن دل و ذهن مسلمانان که در معرض تزویر داعش و دیگر گروه های تروریستی هستند نیز به همان اندازه مهم است.
آن ها کی هستند
در واقع، ظهور داعش بیشتر به خاطر روایت ساختگی مبنی بر اینکه آن ها در سوریه و عراق یک «خلافت» خود مختار خواهند ساخت که پیروان می توانند اسلامی ناب تر را در آن تجربه کنند، می باشد.
زمانی که داعش شروع به اشغال شهرهای سوریه و عراق کرد، هزاران نفر از جوانانی که تا آن زمان تحت تاثیر نبودند به ندای آن ها برای ملحق شدن به داعش پاسخ دادند. برخلاف دیگر گروه های تروریستی که مژده شهادت می دادند، داعش مژده سرزمین امنی را می دهد که مردم می توانند به عنوان مسلمانان واقعی در آن زندگی کنند.
برایان دادول، معین رئیس مرکز مبارزه با تروریزم در وست پوینت در آپریل 2016 به ان بی سی نیوز گفت: «به نظر می رسد که بسیاری از این افراد این پیام را باور کرده و به این سرزمین ها می روند تا زندگی کنند نه این که بمیرند».
این شبکه تلویزیونی مدارکی به دست آورده که سوابق 4000 عضو داعش را نشان می دهد. تقریبا در همین زمان، اخبار سوریه و یک ایستگاه تلویزیونی انگلیسی مدارکی به دست آوردند که انبوهی از معلومات شخصی داوطلبان خارجی اعم از انگیزه آن ها برای عضویت را نشان می داد.
همان طور که دادول به ان بی سی گفت «چیزی که بیش از همه از این مدارک به چشم می آید، تنوع جمعیتی اعضا است.» گرچه اوسطی سن اعضا 26 سال است اما محدوده سنی از نوجوانان تا افرادی در 60 سالگی نیز در بین آن ها حضور دارند. سطح سواد آن ها از بی سواد تا درجات مستری متغیر است.
از تبلیغ داعش به نظر می رسد که آن ها مناطق عراق و سوریه را در سال 2014 تحت تصرف خود در آورده اند، پس به نظر می رسد انگیزه زندگی در این خلافت، مهمترین محرک برای ملحق شدن به داعش بوده است.
این که داعش چه تعداد جنگجو — چه خارجی و چه عراقی و سوری — دارد نامشخص است. سازمانهای دولتی آمریکا و گروه های مستقل تخمین می زنند که تعداد آن ها چیزی بین ده ها هزار نفر تا 200,000 نفر باشد. متخصصان بر این باورند که داعش از دیگر گروه های تروریستی برای جذب جنگجویان خارجی کمک گرفته است.
در 10 سالی که شوروی ها در دهه 1980 در افغانستان می جنگیدند، تعداد جنگجویان خارجی بین 20,000 تا 35,000 نفر تخمین زده می شد. در دسمبر 2015، گروه سوفان (Soufan) که یک موسسه مشاوره بین المللی است، تعداد جنگجویان خارجی را که فقط در طول چند سال به عراق و سوریه رفته اند را 30,000 نفر اعلام کرد که از 86 کشور بودند. سازمانهای استخباراتی امریکا در جنوری 2016 این تعداد را 36,000 نفر و از 100 کشور جهان اعلام کردند.
به اساس راپور سوفان، کشورهای شمال غرب آفریقا تقریبا 8,000 جنگجو را داشتند که تونس در میان آن ها رکورددار بیشترین جنگجو بود. کشورهای شرق میانه شامل 8,000 نفر دیگر می شدند در حالی که اروپای غربی و جمهوری های شوروی سابق هرکدام تقریبا 5,000 جنگجو داشتند.
به گفته این راپور، تصمیم به ملحق شدن به داعش بیش از آن که سیاسی باشد شخصی بوده است. طبق این راپور «با این که بیشتر تبلیغات دولت اسلامی حول محور تلفات غیرنظامی که کمپاین های نظامی علیه آن ها بر جای گذاشته اند بوده است، اما بیشتر ویدیوهای منتشر شده خطاب به آن هایی است که به جای انتقام گذشته به دنبال شروعی دوباره هستند». «جستجوی تعلقات، هدف، ماجراجویی، و دوستی دلایل اصلی افرادی است که به داعش می پیوندند.»
این موسسه راپور داد که 30 فیصد از افرادی که به داعش پیوسته بوده اند پس از آن که افکار افراطی به خورد آن ها داده شده بود به کشورهای غرب برگشته اند که می تواند معضل جدی برای امنیت این کشورها باشد. این راپور همچنین موجب تشویش کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی شد.
اقدامات متقابل
کشورهای ائتلاف به خوبی از خطرات آگاه هستند. طبق گفته مرکز پیشرفت آمریکا که یک موسسه سیاسی مستقل است، در نتیجه تهدیدات روزافزون، تقریبا 45 کشور قوانین یا اصلاحیه هایی برای جلوگیری از سفر به عراق و سوریه وضع کرده اند.
راپوری در ماه مارچ 2016 که توسط این موسسه منتشر شد بیان داشت که 35 کشور افرادی که مشکوک به جنگجویان خارجی بودند را دستگیر کرده اند و 12 کشور با موفقیت آن ها را تحت پیگرد قرار داده اند. طبق این راپور اشتراک معلومات بهبود یافته است و بیش از 50 کشور از مرکز تلفیقی مبارزه با تروریزم اینترپول برای به اشتراک گذاشتن مشخصات جنگجویان استفاده می کنند که نسبت به چند سال گذشته پیشرفت داشته است. و اشاره کرد که ایالات متحده معلومات سفر تروریستان را با 40 کشور به اشتراک می گذارد.
در جبهه مالی، یک راپور که در سال 2015 توسط قوت وظایف خاص اقدام مالی بین المللی منتشر شد از اعضای خود خواست تا پرچم های قرمز مالی که نشان دهنده کمک افراد به سازمان های تروریستی است را شناسایی کرده و حساب های بانکی و نیز کارت های اعتباری که جنگجویان برای سفر به خارج از سرحدات استفاده می کنند را مسدود کنند. شورای امنیت سازمان ملل با صدور یک قطعنامه از برخی از کشورها خواست تا تامین مالی سفرهای جنگجویان خارجی را به عنوان جرم بشناسند.
از لحاظ نظامی، حملات هوایی، حذف برخی از سران جنگجویان خارجی از جمله عمر الشیشانی اهل چچن که به داعش پیوسته و «وزیر جنگ» شده بود را به دنبال داشت. به اساس راپورها در یک حمله هوایی در نزدیکی موصل در عراق کشته شد. و کشورهای زیادی در کمپاین های سایبری قوی که توانایی داعش برای جذب جنگجویان خارجی، ایجاد کمپاین های تروریستی و حتی پرداخت به جنگجویان را مختل می سازد، اشتراک دارند.
اما معضلات همچنان، و مخصوصا در سرحد 500 مایلی ترکیه با سوریه ادامه دارد.
به اساس راپور مرکز پیشرفت آمریکا، ترکیه مسیر اصلی سفر جنگجویان خارجی به سوریه است. طبق این راپور «پر کردن منافذ سرحدی ترکیه برای جلوگیری از سفر جنگجویان خارجی با ملیت های مختلف به سوریه ضروری است». با این وجود، نشانه های مثبتی از این امر دیده می شود. جنگجویان خارجی مظنون در سرحدات دستگیر شده اند و برخی از راپورها نشان میدهند که جریان ملحق شدن جنگجویان خارجی به داعش رو به کاهش است. اما سرحد طولانی باعث می شود که جلوگیری کامل از ورود و خروج افراد غیر ممکن باشد.
