تهدید سیستم‌های هوایی بدون سرنشین

طیاره‌های بی‌پیلوت ارزان‌قیمت نمای درگیری‌های کم-شدت را در منطقه تغییر داده‌اند

عصام‭ ‬عباس‭ ‬امین‭ ‬

اداره‭ ‬کل‭ ‬استخبارات‭ ‬و‭ ‬امنیت‭ ‬وزارت‭ ‬دفاع‭ ‬عراق

‭ ‬سیستم‌های ‭ ‬هوایی‭ ‬بدون‭ ‬سرنشین،‭ ‬یا‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت،‭ ‬چالش‭ ‬جدیدی‭ ‬در‭ ‬عرصه‭ ‬مدیریت‭ ‬جنگ‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شوند‭. ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬سلاح‭ ‬نوظهوری‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬مورد‭ ‬توجه‭ ‬کشورها‭ ‬و‭ ‬گروپ‌های‭ ‬مسلح‭ ‬قرار‭ ‬گرفته‭ ‬است‭. ‬به‭ ‬نظر‭ ‬می‌رسد‭ ‬که‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬ماهیت‭ ‬جنگ‭ ‬را‭ ‬تغییر‭ ‬خواهند‭ ‬داد‭ ‬یا‭ ‬حداقل‭ ‬شکل‭ ‬درگیری‌های‭ ‬کم‌شدت‭ ‬را‭ ‬متحول‭ ‬خواهند‭ ‬ساخت‭. ‬در‭ ‬سال‭ ‬2020،‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬در‭ ‬درگیری‌های‭ ‬خاورمیانه‭ ‬به‭ ‬سلاح‭ ‬جنگی‭ ‬پرطرفداری‭ ‬تبدیل‭ ‬شد‭. ‬قابل‭ ‬توجه‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬کشورهای‭ ‬حامی‭ ‬تروریزم‭ ‬طرفداران‭ ‬اصلی‭ ‬این‭ ‬سلاح‭ ‬هستند‭ ‬و‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬چالشی‭ ‬برای‭ ‬توازن‭ ‬قدرت‭ ‬منطقوی‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شود‭.‬

جنگ‭ ‬به‭ ‬وسیله‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬ورود‭ ‬طیاره‭ ‬Predator‭ ‬ایالات‭ ‬متحده‭ ‬به‭ ‬افغانستان،‭ ‬بعد‭ ‬از‭ ‬حملات‭ ‬11‭ ‬سپتمبر‭ ‬2001،‭ ‬گسترش‭ ‬یافت‭. ‬ایالات‭ ‬متحده‭ ‬در‭ ‬قسمت‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬پیشگام‭ ‬است‭ ‬ولی‭ ‬مصرف‭ ‬پایین‭ ‬این‭ ‬سیستم‌ها‭ ‬باعث‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬به‭ ‬هدف‭ ‬جذابی‭ ‬برای‭ ‬کنشگران‭ ‬شرور‭ ‬خاورمیانه‭ ‬تبدیل‭ ‬شود‭. ‬شکاف‭ ‬بین‭ ‬ایالات‭ ‬متحده‭ ‬و‭ ‬کنشگران‭ ‬شرور‭ ‬با‭ ‬حمایت‭ ‬آنان‭ ‬از‭ ‬گروپ‌های‭ ‬افراط‌گرا‭ ‬کاهش‭ ‬یافته‭ ‬است‭.‬

‮«‬جنگ‭ ‬ادلب‮»‬‭ ‬در‭ ‬سوریه‭ ‬نقش‭ ‬و‭ ‬شیوه‭ ‬جنگی‭ ‬جدیدی‭ ‬را‭ ‬پدیدار‭ ‬نمود‭ ‬که‭ ‬تمرکز‭ ‬اصلی‭ ‬آن‭ ‬بر‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬برای‭ ‬تغییر‭ ‬دادن‭ ‬توازن‭ ‬قدرت‭ ‬در‭ ‬زمین‭ ‬است‭. ‬ترکیه‭ ‬حمله‭ ‬اصلی‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬حدود‭ ‬100‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬تولید‭ ‬شده‭ ‬در‭ ‬داخل‭ ‬ترکیه‭ ‬که‭ ‬از‭ ‬قابلیت‭ ‬فیر‭ ‬مهمات‭ ‬هدایت‌شونده‭ ‬ارزان‌قیمت‭ ‬ولی‭ ‬کشنده‭ ‬برخوردار‭ ‬بودند،‭ ‬اجرا‭ ‬کرد‭. ‬بر‭ ‬اساس‭ ‬راپور‭ ‬وزارت‭ ‬دفاع‭ ‬ملی‭ ‬ترکیه،‭ ‬رژیم‭ ‬سوریه‭ ‬الی‭ ‬ختم‭ ‬این‭ ‬جنگ‭ ‬حداقل‭ ‬دو‭ ‬جت‭ ‬جنگنده،‭ ‬هشت‭ ‬هلیکوپتر،‭ ‬135‭ ‬تانک،‭ ‬77‭ ‬موتر‭ ‬زرهی‭ ‬و‭ ‬2‭,‬500‭ ‬تن‭ ‬از‭ ‬قوای‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬دست‭ ‬داد‭. ‬این‭ ‬حمله‭ ‬باعث‭ ‬شد‭ ‬که‭ ‬اردوی‭ ‬سوریه‭ ‬از‭ ‬توان‭ ‬محافظت‭ ‬از‭ ‬زرادخانه‭ ‬و‭ ‬قطعات‭ ‬توپخانه‭ ‬خود‭ ‬در‭ ‬خطوط‭ ‬مقدم‭ ‬محروم‭ ‬شود‭. ‬این‭ ‬بخشها‭ ‬بصورت‭ ‬هدفمند‭ ‬آماج‭ ‬موشک‌های‭ ‬ارزان‌قیمت‭ ‬ولی‭ ‬دقیق‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬ترکیه‭ ‬قرار‭ ‬داشتند‭.‬

عسکر سرویس مبارزه با تروریزم عراق طیارهٔ بی‌پیلوت داعش را در جریان آزادسازی موصل هدف گرفته است. آژانس خبری فرانسه / تصاویر گت

به‭ ‬گفته‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬مسئولین‭ ‬ناتو‭: ‬‮«‬این‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬که‭ ‬بر‭ ‬فراز‭ ‬ادلب‭ ‬پرواز‭ ‬می‌کردند‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬بمبهای‭ ‬کوچک‭ ‬را‭ ‬شبانه‭ ‬به‭ ‬طرف‭ ‬قوای‭ ‬رژیم‭ ‬سوریه‭ ‬فیر‭ ‬می‌کردند،‭ ‬مورد‭ ‬توجه‭ ‬ولادیمیر‭ ‬پوتین،‭ ‬رئیس‌جمهور‭ ‬روسیه،‭ ‬قرار‭ ‬گرفتند‭.‬‮»‬‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬ترکیه‭ ‬توانستند‭ ‬در‭ ‬هوا‭ ‬بر‭ ‬منطقه‭ ‬مسلط‭ ‬شوند‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬وضعیت‭ ‬در‭ ‬لیبیا‭ ‬و‭ ‬جنگ‭ ‬ارمنستان‭-‬آذربایجان‭ ‬تکرار‭ ‬شد‭.‬

در‭ ‬لیبیا،‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬ترکیه‭ ‬مانع‭ ‬حمله‭ ‬به‭ ‬تریپولی‭ ‬شدند،‭ ‬و‭ ‬دولت‭ ‬صلح‭ ‬ملی‭ ‬با‭ ‬تغییر‭ ‬موضع،‭ ‬از‭ ‬دفاع‭ ‬به‭ ‬حمله،‭ ‬توانست‭ ‬قوای‭ ‬سترجنرال‭ ‬خلیفه‭ ‬حفتر‭ ‬را‭ ‬تا‭ ‬مناطق‭ ‬استراتژیک‭ ‬اطراف‭ ‬سِرت‭ ‬عقب‭ ‬براند‭. ‬همین‭ ‬وضعیت‭ ‬در‭ ‬قفقاز‭ ‬تکرار‭ ‬شد‭. ‬آذربایجان‭ ‬توانست‭ ‬منطقه‌ای‭ ‬را‭ ‬که‭ ‬بیش‭ ‬از‭ ‬20‭ ‬سال‭ ‬مورد‭ ‬ادعای‭ ‬ارمنستان‭ ‬بود،‭ ‬به‭ ‬کمک‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬تصرف‭ ‬کند‭.‬

در‭ ‬لیبیا،‭ ‬ادلب‭ ‬و‭ ‬آذربایجان،‭ ‬کارآیی‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬ثابت‭ ‬شد‭. ‬در‭ ‬این‭ ‬سه‭ ‬عرصه،‭ ‬کارشناسان‭ ‬ترکیه‭ ‬ظاهراً‭ ‬از‭ ‬یک‭ ‬ترفند‭ ‬رایج‭ ‬ضربه‭ ‬زدن‭ ‬به‭ ‬سیستم‌ها‭ ‬استفاده‭ ‬می‌کردند‭ ‬و‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬حملات‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬هدف‭ ‬گرفتن‭ ‬سیستم‌های‭ ‬دفاع‭ ‬هوایی،‭ ‬هرچند‭ ‬با‭ ‬تحمیل‭ ‬خسارت‭ ‬جزیی،‭ ‬آغاز‭ ‬می‌کردند‭. ‬به‭ ‬این‭ ‬ترتیب،‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬می‌توانستند،‭ ‬با‭ ‬خنثی‭ ‬کردن‭ ‬سیستم‭ ‬دفاع‭ ‬هوایی‭ ‬دشمن،‭ ‬با‭ ‬تحمل‭ ‬خسارات‭ ‬کمتری‭ ‬به‭ ‬اهداف‭ ‬نظامی‭ ‬دشمن‭ ‬حمله‭ ‬کنند‭ ‬و‭ ‬تانکها‭ ‬و‭ ‬موترهای‭ ‬زرهی‭ ‬را‭ ‬آماج‭ ‬خود‭ ‬قرار‭ ‬دهند‭.‬

چنین‭ ‬مثال‌هایی‭ ‬این‭ ‬سوال‭ ‬را‭ ‬برمی‌انگیزد‭: ‬آیا‭ ‬این‭ ‬تاکتیک‌ها‭ ‬به‭ ‬باز‭-‬ارزیابی‭ ‬استراتژیک‭ ‬منجر‭ ‬می‌شود؟

لاشه طیاره‌های بی‌پیلوت حوثی ساخت ایران، بعد از جمع‌آوری از یمن، در امارات متحده عربی به نمایش گذاشته شده است. آژانس خبری فرانسه / تصاویر گتی

بهتر‭ ‬است‭ ‬این‭ ‬سوال‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬یادآوری‭ ‬حمله‭ ‬غافلگیرکننده‭ ‬به‭ ‬تاسیسات‭ ‬آرامکو‭ ‬عربستان‭ ‬در‭ ‬سپتمبر‭ ‬2019،‭ ‬که‭ ‬تولید‭ ‬جهانی‭ ‬نفت‭ ‬را‭ ‬موقتاً‭ %‬6‭ ‬کاهش‭ ‬داد،‭ ‬جواب‭ ‬دهیم‭. ‬حمله‭ ‬آرامکو‭ -‬در‭ ‬کنار‭ ‬حملات‭ ‬حوثی‌ها‭ ‬به‭ ‬عربستان‭ ‬سعودی‭ ‬و‭ ‬امارات‭ ‬متحده‭ ‬عربی‭- ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬تحول‭ ‬چشمگیر‭ ‬در‭ ‬قابلیت‌های‭ ‬ساخت‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬هم‌پیمانان‭ ‬آن‭ ‬بود‭.‬

نکته‭ ‬قابل‭ ‬توجه‭ ‬مهارت‭ ‬ایران‭ ‬در‭ ‬هدایت‭ ‬تعداد‭ ‬بسیاری‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ -‬حدود‭ -‬50‭ ‬در‭ ‬جریان‭ ‬مانور‭ ‬جولای‭ ‬2019‭ ‬است‭. ‬ایرانی‌ها‭ ‬همچنان‭ ‬با‭ ‬کنترول‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬پیچیده‭ ‬امریکایی‭ ‬که‭ ‬باعث‭ ‬سقوط‭ ‬آن‭ ‬در‭ ‬خاک‭ ‬ایران‭ ‬شد،‭ ‬توانایی‌های‭ ‬چشمگیر‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬نشان‭ ‬داده‭ ‬بودند‭. ‬آنها‭ ‬توانستند‭ ‬نسخه‌ای‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬را‭ ‬بربنیاد‭ ‬ضروریات‭ ‬خود‭ ‬تولید‭ ‬کنند‭.‬

بعضی‭ ‬ارزیابی‌ها‭ ‬میزان‭ ‬کارآیی‭ ‬حملات‭ ‬به‭ ‬وسیله‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬را‭ %‬85‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭. ‬این‭ ‬فیصدی‭ ‬بالا‭ ‬نمادی‭ ‬از‭ ‬قابلیت‌های‭ ‬پیچیده‭ ‬و‭ ‬اطمینان‌پذیری‭ ‬تکنالوژی‭ ‬است‭. ‬چنین‭ ‬حملاتی‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬علیه‭ ‬زیربنا‌هایی‭ ‬مانند‭ ‬نیروگاه‌ها‭ ‬و‭ ‬کارخانه‌های‭ ‬تولید‭ ‬سلاح‭ ‬ترتیب‭ ‬داده‭ ‬شود‭.‬

بنابراین،‭ ‬ما‭ ‬در‭ ‬وضعیت‭ ‬جدیدی‭ ‬در‭ ‬عرصه‭ ‬مدیریت‭ ‬جنگ‭ ‬قرار‭ ‬داریم‭. ‬قابلیت‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬می‌تواند‭ ‬حتی‭ ‬پیشرفته‌ترین‭ ‬اردوهای‭ ‬دنیا‭ ‬را‭ ‬غافلگیر‭ ‬کند‭. ‬تا‭ ‬حالا‭ ‬ثابت‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬تقابل‭ ‬سیستم‌های‭ ‬پرمصرف‭ ‬دفاع‭ ‬هوایی‭ ‬و‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬مهاجم‭ ‬کم‌مصرف،‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت،‭ ‬بخصوص‭ ‬با‭ ‬تاکتیک‌های‭ ‬مناسب،‭ ‬برنده‭ ‬شده‌اند‭. ‬راپور‌ها‭ ‬حاکی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬ترکیه‭ ‬که‭ ‬آذربایجان‭ ‬از‭ ‬آنها‭ ‬استفاده‭ ‬کرده‭ ‬بود،‭ ‬توانستند‭ ‬سیستم‭ ‬موشکی‭ ‬معروف‭ ‬S-300‭ ‬را‭ ‬خنثی‭ ‬کنند‭. ‬این‭ ‬سیستم‭ ‬در‭ ‬بسیاری‭ ‬از‭ ‬کشورها،‭ ‬مانند‭ ‬مصر،‭ ‬هند،‭ ‬ایران‭ ‬و‭ ‬سوریه،‭ ‬سیستم‭ ‬دفاع‭ ‬هوایی‭ ‬اصلی‭ ‬محسوب‭ ‬می‌شود‭.‬

حتی‭ ‬ناکارآمدی‭ ‬موشک‌های‭ ‬پیچیده‌تر‭ ‬S-400‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬سوریه‭ ‬مستقر‭ ‬شده‭ ‬بود،‭ ‬در‭ ‬مقابل‭ ‬ترکیب‭ ‬تجهیزات‭ ‬جنگ‭ ‬الکترونیک،‭ ‬موشک‌های‭ ‬ضد‭ ‬رادار‭ ‬و‭ ‬مهمات‭ ‬هدایت‌شونده‭ ‬دقیق،‭ ‬ثابت‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬حتی‭ ‬کشوری‭ ‬مانند‭ ‬عربستان‭ ‬سعودی،‭ ‬که‭ ‬انواع‭ ‬سیستم‌های‭ ‬پیچیده‭ ‬دفاع‭ ‬هوایی‭ -‬عمدتاً‭ ‬غربی‭- ‬را‭ ‬در‭ ‬اختیار‭ ‬دارد،‭ ‬در‭ ‬قسمت‭ ‬دفع‭ ‬حملات‭ ‬به‭ ‬وسیله‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬2019‭ ‬علیه‭ ‬تاسیسات‭ ‬آرامکو‭ ‬سعودی‭ ‬چندان‭ ‬موفق‭ ‬نبود‭.‬

ورود‭ ‬این‭ ‬تکنالوژی‌های‭ ‬کاربردی‭ ‬به‭ ‬سازمان‌های‭ ‬تروریستی‭ ‬در‭ ‬عراق،‭ ‬لیبیا‭ ‬و‭ ‬سوریه،‭ ‬دنیا‭ ‬را‭ ‬با‭ ‬چالش‭ ‬جدید‭ ‬و‭ ‬سختی‭ ‬در‭ ‬عرصه‭ ‬توازن‭ ‬استراتژیک‭ ‬در‭ ‬خاورمیانه‭ ‬روبرو‭ ‬ساخته‭ ‬است‭.‬

در‭ ‬مقابل‭ ‬این‭ ‬چالش،‭ ‬عرصه‭ ‬جنگ‭ ‬مدرن‭ ‬با‭ ‬حملات‭ ‬تروریستی‭ ‬مخفیانه‭ ‬بیشتری‭ ‬روبرو‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭. ‬در‭ ‬سالهای‭ ‬اخیر،‭ ‬طیاره‌های‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬به‭ ‬یکی‭ ‬از‭ ‬سلاح‌های‭ ‬اصلی‭ ‬سازمان‌ها‭ ‬و‭ ‬قوای‭ ‬نظامی،‭ ‬بخصوص‭ ‬در‭ ‬خاورمیانه،‭ ‬تبدیل‭ ‬شده‌اند‭ ‬ولی‭ ‬کاربرد‭ ‬آنها‭ ‬هم‭ ‬مشروع‭ ‬و‭ ‬هم‭ ‬غیرمشروع‭ ‬بوده‭ ‬است‭. ‬عامل‭ ‬اصلی‭ ‬گرایش‭ ‬قومندانان‭ ‬به‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬این‭ ‬نوع‭ ‬سلاح،‭ ‬قابلیت‭ ‬رادارگریزی‭ ‬و‭ ‬جستجوناپذیری‭ ‬در‭ ‬محدوده‭ ‬استقرار‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬قابلیت،‭ ‬به‭ ‬طورمثال‭ ‬در‭ ‬حملات‭ ‬علیه‭ ‬میدان‌هوایی‭ ‬بین‌المللی‭ ‬اربیل‭ ‬عراق،‭ ‬آشکار‭ ‬شد‭.‬

دنیا‭ ‬باید‭ ‬به‭ ‬پیامدهای‭ ‬استفاده‭ ‬از‭ ‬طیارهٔ‭ ‬بی‌پیلوت‭ ‬در‭ ‬خاورمیانه‭ ‬توجه‭ ‬کند‭. ‬این‭ ‬روند‭ ‬ممکن‭ ‬است‭ ‬توازن‭ ‬قدرت‭ ‬نظامی‭ ‬منطقه‭ ‬را‭ ‬تغییر‭ ‬دهد‭ ‬و‭ ‬زمینه‌ساز‭ ‬مرگ‭ ‬و‭ ‬تخریب‭ ‬کم‌مصرف،‭ ‬با‭ ‬حاشیه‭ ‬امن‭ ‬تکذیب،‭ ‬شود‭. 

با‭ ‬تاسف‭ ‬باید‭ ‬درگذشت‭ ‬نویسنده‭ ‬عصام‭ ‬عباس‭ ‬امین‭ ‬را‭ ‬به‭ ‬اطلاع‭ ‬تان‭ ‬برسانیم‭. ‬درگذشت‭ ‬او‭ ‬ضایعه‌ای‭ ‬بزرگی‭ ‬برای‭ ‬خوانندگان‭ ‬یونیپاث‭ ‬و‭ ‬اداره‭ ‬استخبارات‭ ‬و‭ ‬امنیت‭ ‬وزارت‭ ‬دفاع‭ ‬عراق‭ ‬است‭.‬

نظرات بسته شده است.