یو ځواک د ثبات لپاره

مرحوم‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬یو‭ ‬زړور‭ ‬مشر‭ ‬و‭ ‬چې‭ ‬عمان‭ ‬یې‭ ‬په‭ ‬پرمختللي‭ ‬هېواد‭ ‬بدل‭ ‬کړ

د‭ ‬کال‭ ‬2020‭ ‬د‭ ‬جنوري‭ ‬په‭ ‬میاشت‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬اعلیحضرت‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬بن‭ ‬سعید‭ ‬مړینې‭ ‬څخه‭ ‬د‭ ‬خدمت،‭ ‬امنیت‭ ‬او‭ ‬ثبات‭ ‬میراث‭ ‬پاتې‭ ‬شو‭ ‬چې‭ ‬نه‭ ‬یوازې‭ ‬عمان‭ ‬بلکې‭ ‬ټولې‭ ‬سیمې‭ ‬ته‭ ‬یې‭ ‬ګټه‭ ‬ورسوله‭.‬
او‭ ‬د‭ ‬عمان‭ ‬د‭ ‬نوي‭ ‬سلطان‭ ‬په‭ ‬توګه‭ ‬د‭ ‬هیثم‭ ‬بن‭ ‬طارق‭ ‬السید‭ ‬د‭ ‬کار‭ ‬پیل‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬پرمختګ‭ ‬د‭ ‬دوام‭ ‬ژمنه‭ ‬کوي‭. ‬هغه‭ ‬د‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬د‭ ‬تره‭ ‬زوی‭ ‬دی‭. ‬یو‭ ‬تجربه‭ ‬لرونکی‭ ‬دیپلومات‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬میراث‭ ‬او‭ ‬کلتور‭ ‬پخوانی‭ ‬وزیر‭ ‬دی‭. ‬
عرب‭ ‬او‭ ‬غربي‭ ‬هیوادونو‭ ‬د‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬په‭ ‬مړینه‭ ‬خواشیني‭ ‬څرګنده‭ ‬کړه‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬سیمه‭ ‬ییزو‭ ‬او‭ ‬نړیوالو‭ ‬مسلو‭ ‬په‭ ‬هکله‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬هغه‭ ‬د‭ ‬هوښیارتیا‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬هغه‭ ‬نږدې‭ ‬50‭ ‬کلنې‭ ‬واکمنۍ‭ ‬پرمهال‭ ‬د‭ ‬هیواد‭ ‬په‭ ‬عصري‭ ‬کولو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬هغه‭ ‬د‭ ‬رول‭ ‬ستاینه‭ ‬وکړه‭. ‬
د‭ ‬هغه‭ ‬د‭ ‬مرګ‭ ‬په‭ ‬غم‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬عرب‭ ‬لیګ‭ ‬عمومي‭ ‬سکرتریت‭ ‬خپل‭ ‬بیرغ‭ ‬د‭ ‬دریو‭ ‬ورځو‭ ‬لپاره‭ ‬نیم‭ ‬ځوړند‭ ‬کړ،‭ ‬او‭ ‬عمومي‭ ‬منشي‭ ‬احمد‭ ‬ابوالغیط‭ ‬په‭ ‬یوه‭ ‬بیان‭ ‬کې‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬وستایه‭.‬
عمومي‭ ‬منشي‭ ‬وویل‭: “‬عرب‭ ‬ملت‭ ‬د‭ ‬یو‭ ‬نادر‭ ‬حاکم‭ ‬له‭ ‬لاسه‭ ‬ورکړ‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬خپلې‭ ‬واکمنۍ‭ ‬پرمهال‭ ‬یې‭ ‬په‭ ‬سیمه‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬ډیری‭ ‬کړکیچونو‭ ‬او‭ ‬بحرانونو‭ ‬په‭ ‬وړاندې‭ ‬د‭ ‬خپل‭ ‬هیواد‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬بې‭ ‬طرفی‭ ‬موقف‭ ‬غوره‭ ‬کړه‭.”‬
د‭ ‬سعودي‭ ‬پاچا‭ ‬اعلیحضرت‭ ‬سلمان‭ ‬بن‭ ‬عبدالعزیز‭ ‬آل‭ ‬سعود‭ ‬او‭ ‬اعلیحضرت‭ ‬ولیعهد‭ ‬محمد‭ ‬بن‭ ‬سلمان‭ ‬هغه‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬درناوي‭ ‬په‭ ‬وړاندې‭ ‬کولو‭ ‬سره،‭ ‬هغه‭ ‬ته‭ “‬د‭ ‬عمان‭ ‬د‭ ‬سلطنت‭ ‬مشر‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬معاصر‭ ‬نسل‭ ‬بنسټ‭ ‬ایښودونکی‭” ‬وباله‭.‬
په‭ ‬عمان‭ ‬کې‭ ‬واک‭ ‬ته‭ ‬رسیدل‭ ‬یو‭ ‬آسان‭ ‬سفر‭ ‬نه‭ ‬و‭. ‬لاره‭ ‬خطرناکه‭ ‬وه‭. ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬هغه‭ ‬وخت‭ ‬قدرت‭ ‬په‭ ‬غاړه‭ ‬اخیستی‭ ‬چې‭ ‬هیواد‭ ‬یې‭ ‬له‭ ‬یوې‭ ‬خطرناکې‭ ‬کورنۍ‭ ‬شخړې‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬و‭. ‬په‭ ‬ناکراره‭ ‬سیمه‭ ‬کې‭ ‬په‭ ‬موقعیت‭ ‬لرلو‭ ‬سره‭ ‬عمان‭ ‬د‭ ‬ثبات‭ ‬او‭ ‬هوساینې‭ ‬لپاره‭ ‬خورا‭ ‬سم‭ ‬مشرتابه‭ ‬ته‭ ‬اړتیا‭ ‬درلود‭. ‬
د‭ ‬کال‭ ‬1963‭ ‬او‭ ‬1975‭ ‬ترمینځ‭ ‬دغه‭ ‬شاهي‭ ‬هیواد‭ ‬په‭ ‬سیمه‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬تر‭ ‬ټولو‭ ‬اوږدې‭ ‬وسلوالې‭ ‬نښتې‭ ‬شاهد‭ ‬و‭ ‬چې‭ ‬دوفر‭ ‬بغاوت‭ ‬نومیده‭. ‬د‭ ‬سلطان‭ ‬ځواکونو‭ ‬د‭ ‬انګلستان‭ ‬په‭ ‬ملګرتیا،‭ ‬د‭ ‬وسلوال‭ ‬مارکسیست‭ ‬غورځنګ‭ ‬پروړاندې‭ ‬جګړه‭ ‬وکړه،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬یمن‭ ‬د‭ ‬خلق‭ ‬دیموکراتیک‭ ‬جمهوریت‭ ‬نومیده‭.‬
پاڅون‭ ‬په‭ ‬جنوبي‭ ‬ولایت‭ ‬دھوفر‭ ‬کې‭ ‬وشو‭. ‬په‭ ‬هغه‭ ‬کنفرانس‭ ‬کې،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬حمیر‭ ‬کانفرانس‭ ‬په‭ ‬نوم‭ ‬پیژندل‭ ‬کیده،‭ ‬سختدریځو‭ ‬مارکسیستانو‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬پاڅون‭ ‬مشري‭ ‬یې‭ ‬کوله‭ ‬پریکړه‭ ‬وکړه‭ ‬چې‭ ‬عملیات‭ ‬پراخه‭ ‬کړي‭ ‬ترڅو‭ ‬د‭ ‬عربي‭ ‬خلیج‭ ‬ټول‭ ‬هیوادونه‭ ‬پکې‭ ‬شامل‭ ‬شي‭. ‬په‭ ‬پایله‭ ‬کې‭ ‬دې‭ ‬ډلې‭ ‬خپل‭ ‬نوم‭ “‬د‭ ‬دوفار‭ ‬د‭ ‬آزادۍ‭ ‬مشهوره‭ ‬جبهې‭ ‬څخه‭ ‬د‭ ‬نیول‭ ‬شوي‭ ‬عربي‭ ‬خلیج‭ ‬د‭ ‬آزادۍ‭ ‬لپاره‭ ‬عربي‭ ‬جبهې‭ ‬ته‭ ‬واړوه‭.‬
په‭ ‬کال‭ ‬1970‭ ‬کې‭ ‬قابوس‭ ‬د‭ ‬خپل‭ ‬پلار‭ ‬سلطان‭ ‬سید‭ ‬ځای‭ ‬ناستی‭ ‬شو‭ ‬او‭ ‬په‭ ‬پراخه‭ ‬کچه‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬سمون‭ ‬خوځښت‭ ‬پیل‭ ‬کړ‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬هغه‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬ښوونځیو،‭ ‬روغتونونو‭ ‬او‭ ‬لویو‭ ‬لارو‭ ‬جوړښت‭ ‬ته‭ ‬لومړیتوب‭ ‬ورکړل‭ ‬شوی‭ ‬وو‭. ‬د‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬د‭ ‬حکمت‭ ‬او‭ ‬هوښیارتیا‭ – ‬او‭ ‬همدارنګه‭ ‬د‭ ‬هغه‭ ‬سیمه‌ییز‭ ‬او‭ ‬نړیوال‭ ‬ملاتړ‭ ‬څخه‭ ‬مننه‭ ‬چې‭ ‬هغه‭ ‬یې‭ ‬ځانته‭ ‬راکاږه‭. ‬وضعیت‭ ‬د‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬ځواکونو‭ ‬په‭ ‬ګټه‭ ‬ښه‭ ‬شو،‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬دوفار‭ ‬بغاوت‭ ‬په‭ ‬1975‭ ‬کې‭ ‬پای‭ ‬ته‭ ‬ورسید‭.‬
د‭ ‬پاڅون‭ ‬له‭ ‬ختمیدو‭ ‬څخه‭ ‬تر‭ ‬مړینې‭ ‬پورې‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬د‭ ‬بې‭ ‬طرفۍ‭ ‬ادعا‭ ‬وکړه‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬ګاونډیو‭ ‬هیوادونو‭ ‬او‭ ‬ټولې‭ ‬نړۍ‭ ‬لپاره‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬متقابل‭ ‬عمل‭ ‬او‭ ‬دوه‭ ‬اړخیز‭ ‬درناوي‭ ‬پراساس‭ ‬ناتړلې‭ ‬بهرنۍ‭ ‬پالیسي‭  ‬وساتله‭. ‬
ځینې‭ ‬وختونه،‭ ‬سلطان‭ ‬د‭ ‬بین‭ ‬المللي‭ ‬سیالانو‭ ‬ترمنځ‭ ‬مینځګړیتوب‭ ‬کوو‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬جنګي‭ ‬خواو‭ ‬ترمنځ‭ ‬د‭ ‬روغې‭ ‬جوړې‭ ‬ګډ‭ ‬ډګر‭ ‬د‭ ‬موندلو‭ ‬په‭ ‬لټه‭ ‬کې‭ ‬و‭. ‬عمان‭ ‬د‭ ‬خپل‭ ‬سرښندونکي‭ ‬مشر‭ ‬د‭ ‬واکمنۍ‭ ‬پرمهال‭ ‬د‭ ‬ښې‭ ‬حکومتدارۍ‭ ‬او‭ ‬اغېزناکه‭ ‬بهرني‭ ‬سیاست‭ ‬لپاره‭ ‬مشهور‭ ‬شو‭. ‬د‭ ‬ثبات‭ ‬او‭ ‬هوساینې‭ ‬بنسټ‭ ‬یې‭ ‬کېښود‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬مینځني‭ ‬ختیځ‭ ‬او‭ ‬نړۍ‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬عمان‭ ‬قدر‭ ‬لوړ‭ ‬کړ‭. ‬د‭ ‬عمان‭ ‬پولیس‭ ‬ځواک‭ ‬په‭ ‬دې‭ ‬وروستیو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬نړۍ‭ ‬له‭ ‬تر‭ ‬ټولو‭ ‬غوره‭ ‬پولیسو‭ ‬په‭ ‬کتار‭ ‬کې‭ ‬راغی‭. ‬
د‭ ‬سلطان‭ ‬قابوس‭ ‬تر‭ ‬مشرۍ‭ ‬لاندې‭ ‬د‭ ‬عمان‭ ‬اقتصادي‭ ‬لاسته‭ ‬راوړنې‭ ‬د‭ ‬یادونې‭ ‬وړ‭ ‬دي‭. ‬په‭ ‬کال‭ ‬2010‭ ‬کې‭ ‬ملګرو‭ ‬ملتونو‭ ‬عمان‭ ‬د‭ ‬هغه‭ ‬هیواد‭ ‬په‭ ‬توګه‭ ‬ومانه‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬تیرو‭ ‬40‭ ‬کلونو‭ ‬په‭ ‬جریان‭ ‬کې‭ ‬له‭ ‬بل‭ ‬هرچا‭ ‬څخه‭ ‬ډیر‭ ‬پرمختګ‭ ‬کړی‭. ‬حتی‭ ‬چین‭ ‬له‭ ‬عمان‭ ‬څخه‭ ‬وروسته‭ ‬پاتې‭ ‬شو‭. ‬
اعلیحضرت‭ ‬سلطان‭ ‬هیثم‭ ‬بن‭ ‬طارق،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬عماني‭ ‬ډیپلوماټ‭ ‬په‭ ‬توګه‭ ‬دنده‭ ‬ترسره‭ ‬کوله‭ ‬د‭ ‬نړیوالو‭  ‬لپاره‭ ‬مشهور‭ ‬و،‭ ‬په‭ ‬کال‭ ‬1979‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬اکسفورډ‭ ‬پوهنتون‭ ‬د‭ ‬بهرني‭ ‬خدماتو‭ ‬پروګرام‭ ‬څخه‭ ‬فارغ‭ ‬شو‭. ‬دې‭ ‬ته‭ ‬ورته،‭ ‬هغه‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬یو‭ ‬داسې‭ ‬رهبر‭ ‬په‭ ‬سترګه‭  ‬کتل‭ ‬کیږي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬نړۍ‭ ‬لپاره‭ ‬به‭ ‬د‭ ‬عمان‭ ‬میلمه‭ ‬پالنې‭ ‬ته‭ ‬دوام‭ ‬ورکړي‭. 

Comments are closed.