له سایبري جرمونو د ملکي وګړو ساتنه

د عراق د کورنیو چارو وزارت هغه ترهګر، د مخدره توکو قاچاقبران او زورواکي په نښه کوي چې په آنلاین ډول فعالیت کوي

جنایتکارانو‭ ‬تل‭ ‬له‭ ‬نوو‭ ‬ټیکنالوژیو‭ ‬څخه‭ ‬د‭ ‬ناوړه‭ ‬کار‭ ‬اخیستنې‭ ‬لارې‭ ‬موندلې،‭ ‬او‭ ‬انټرنیټ‭ ‬هم‭ ‬ورڅخه‭ ‬مستثنا‭ ‬نه‭ ‬ده‭. ‬اوسمهال،‭ ‬د‭ ‬کمپیوټر‭ ‬ګڼ‭ ‬شمېر‭ ‬کاروونکي‭ ‬د‭ ‬فشنګ‭ (‬د‭ ‬ایمیل‭ ‬یا‭ ‬انټرنټ‭ ‬له‭ ‬لارې‭ ‬په‭ ‬چل‭ ‬او‭ ‬فریب‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬نورو‭ ‬له‭ ‬بانکي‭ ‬حسابونو‭ ‬پیسې‭ ‬اخیستل‭)‬،‭ ‬سپوفینګ‭ (‬خلکو‭ ‬ته‭ ‬دروغ‭ ‬ویل‭ ‬یا‭ ‬هغه‭ ‬څه‭ ‬چې‭ ‬حقیقت‭ ‬نلري‭) ‬او‭ ‬سپمینګ‭ (‬خلکو‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬داسې‭ ‬اعلاناتو‭ ‬لېږل‭ ‬چې‭ ‬ترلاسه‭ ‬کول‭ ‬یې‭ ‬نه‭ ‬غواړي‭) ‬په‭ ‬شان‭ ‬نوو‭ ‬اصطلاحګانو‭ ‬سره‭ ‬اشنا‭ ‬دي‭.  ‬پداسې‭ ‬حال‭ ‬کې‭ ‬چې‭ ‬نوموړي‭ ‬اصطلاحات‭ ‬ممکن‭ ‬نوي‭ ‬وي،‭ ‬خو‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرم‭ ‬وروستۍ‭ ‬موخې‭ ‬لرغونې‭ ‬دي‭ ‬چې‭ ‬پکې‭ ‬غلا،‭ ‬زور‭ ‬کارونه‭ ‬او‭ ‬شکونې‭ ‬پکې‭ ‬شاملې‭ ‬دي‭. ‬حکومتونه‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬امنیت‭ ‬خصوصي‭ ‬شرکتونه‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬فضار‭ ‬له‭ ‬رامنځته‭ ‬کېدو‭ ‬راهیسې‭ ‬ثابت‭ ‬خو‭ ‬سوکه‭ ‬پرمختګ‭ ‬کړی،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬جنایي‭ ‬فعالیتونو‭ ‬په‭ ‬برخه‭ ‬کې‭ ‬له‭ ‬وروستي‭ ‬دود‭ ‬سره‭ ‬مبارزه‭ ‬کوي‭. ‬د‭ ‬نن‭ ‬ورځې‭ ‬شیرلاک‭ ‬هولمز‭ ‬په‭ ‬څیر‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬امنیت‭ ‬متخصصین‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬مجرمینو‭ ‬د‭ ‬څارنې‭ ‬لپاره‭ ‬یو‭ ‬لړ‭ ‬وسایل‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬جاسوسۍ‭ ‬تخنیکونه‭ ‬کاروي‭. ‬یونیپث‭ ‬د‭ ‬عراق‭ ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬عامه‭ ‬اړیکو‭ ‬رییس‭ ‬تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭ ‬سره‭ ‬مرکه‭ ‬کړې،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬د‭ ‬څارنې‭ ‬په‭ ‬برخه‭ ‬کې‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬امنیتي‭ ‬خدماتو‭ ‬په‭ ‬وړاندې‭ ‬د‭ ‬لویو‭ ‬لاسته‭ ‬راوړنو‭ ‬او‭ ‬ننګونو‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬خبرې‭ ‬کړي‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬هغه‭ ‬څه‭ ‬دي‭ ‬چې‭ ‬عراق‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬پر‭ ‬وړاندې‭ ‬زیانمنونکی‭ ‬ښیي؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬معمولا‭ ‬مجرمین‭ ‬د‭ ‬خپلو‭ ‬جرمونو‭ ‬د‭ ‬ترسره‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬هغه‭ ‬عصري‭ ‬ټیکنالوژي‭ ‬او‭ ‬نوښتونه‭ ‬کاروي‭ ‬چې‭ ‬انسانان‭ ‬یې‭ ‬انسانیت‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬خدمت‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬رامنځته‭ ‬کوي‭. ‬که‭ ‬تاریخ‭ ‬ته‭ ‬وګورو‭ ‬نو‭ ‬موږ‭ ‬پوهیږو‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬هرې‭ ‬وسیلې‭ ‬یا‭ ‬ماشین‭ ‬لپاره،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬زمانې‭ ‬له‭ ‬پیل‭ ‬راهیسې‭ ‬د‭ ‬انسان‭ ‬لخوا‭ ‬رامنځته‭ ‬شوي‭ ‬دوه‭ ‬ډوله‭ ‬کاراخیستنه‭ ‬لري‭: ‬ښه‭ ‬کار‭ ‬اخیستنه‭ ‬او‭ ‬ناوړه‭ ‬کار‭ ‬اخیستنه‭. ‬په‭ ‬دغو‭ ‬وسایلو‭ ‬کې‭ ‬ټکنالوژي‭ ‬ګډون‭ ‬لري،‭ ‬لکه‭ ‬تبر،‭ ‬چاړه،‭ ‬ټوپک،‭ ‬ماشینونه‭ ‬او‭ ‬اټومي‭ ‬انرژي‭. ‬هغه‭ ‬پرمختګونه‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬ډیجیټل‭ ‬دوره‭ ‬کې‭ ‬رامنځته‭ ‬شوي‭ ‬له‭ ‬دې‭ ‬اصل‭ ‬څخه‭ ‬مستثنا‭ ‬ندي‭. ‬د‭ ‬ټیکنالوژیک‭ ‬پرمختګ‭ ‬له‭ ‬کبله‭ ‬رامنځته‭ ‬شوي‭ ‬زیانونه‭ ‬د‭ ‬کارېدونکې‭ ‬ټیکنالوژۍ‭ ‬له‭ ‬کچې‭ ‬سره‭ ‬ورته‭ ‬والی‭ ‬لري‭. ‬بدبختانه‭ ‬د‭ ‬2003‭ ‬زېږدیز‭ ‬کال‭ ‬څخه‭ ‬وړاندې‭ ‬عراق‭ ‬د‭ ‬نورو‭ ‬ستونزو‭ ‬سربیره،‭ ‬پر‭ ‬پخواني‭ ‬رژیم‭ ‬باندې‭ ‬د‭ ‬ملګرو‭ ‬ملتونو‭ ‬د‭ ‬امنیت‭ ‬شورا‭ ‬لخوا‭ ‬لګول‭ ‬شوو‭ ‬نړیوالو‭ ‬بندیزونو‭ ‬او‭ ‬له‭ ‬هغې‭ ‬وروسته‭ ‬د‭ ‬تروریزم‭ ‬پر‭ ‬وړاندې‭ ‬د‭ ‬بوختیا‭ ‬او‭ ‬نورو‭ ‬ستونزو‭ ‬له‭ ‬امله‭ ‬له‭ ‬نورې‭ ‬نړۍ‭ ‬څخه‭ ‬شاته‭ ‬پاتې‭ ‬شو‭. ‬دا‭ ‬ټول‭ ‬هغه‭ ‬دلایل‭ ‬دي‭ ‬چې‭ ‬له‭ ‬انرژۍ،‭ ‬تولیداتو،‭ ‬کرهڼې،‭ ‬سوداګرۍ‭ ‬او‭ ‬حتی‭ ‬په‭ ‬امنیتي‭ ‬برخه‭ ‬کې‭ ‬له‭ ‬ډیجیټل‭ ‬ټیکنالوژۍ‭ ‬څخه‭ ‬د‭ ‬ګټې‭ ‬اخیستنې‭ ‬څخه‭ ‬یې‭ ‬زمونږ‭ ‬مخنیوی‭ ‬وکړ‭. ‬له‭ ‬همدې‭ ‬کبله،‭ ‬سایبري‭ ‬مجرمین‭ ‬د‭ ‬خپلو‭ ‬چالونو،‭ ‬شکونو،‭ ‬ګواښلو‭ ‬او‭ ‬نورو‭ ‬مجازی‭ ‬جرمونو‭ ‬لپاره‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬ټولنیزو‭ ‬رسنیو‭ ‬چینلونو‭ ‬څخه‭ ‬ناوړه‭ ‬کار‭ ‬اخیستنې‭ ‬څخه‭ ‬سرچینه‭ ‬اخلي،‭ ‬زیانمنونکی‭ ‬چاپیریال‭ ‬وموند‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬د‭ ‬داسې‭ ‬مجرمینو‭ ‬په‭ ‬تعقیب‭ ‬کې‭ ‬امنیتي‭ ‬پرسونل‭ ‬له‭ ‬کومو‭ ‬ننګونو‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬دي؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬ترټولو‭ ‬لویه‭ ‬ننګونه‭ ‬دا‭ ‬ده‭ ‬چې‭ ‬موږ‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬د‭ ‬په‭ ‬نښه‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬ځانګړی‭ ‬قانون‭ ‬نلرو،‭ ‬نو‭ ‬موږ‭ ‬اړ‭ ‬یو‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬جزا‭ ‬پخواني‭ ‬قانون‭ ‬ته‭ ‬غاړه‭ ‬کیږدو‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬ځینو‭ ‬مواردو‭ ‬کې‭ ‬دا‭ ‬کار‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرم‭ ‬د‭ ‬مخنیوي‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬داسې‭ ‬یو‭ ‬قانون‭ ‬نه‭ ‬شتون‭ ‬د‭ ‬ناوړه‭ ‬کار‭ ‬اخیستنې‭ ‬لامل‭ ‬ګرځي‭.‬

په‭ ‬ټوله‭ ‬نړۍ‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬داسې‭ ‬جرمونو‭ ‬د‭ ‬پراخېدو‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬هغوی‭ ‬د‭ ‬مخنیوي‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬ځانګړو‭ ‬قوانینو‭ ‬له‭ ‬وضع‭ ‬کولو‭ ‬سربېره،‭ ‬په‭ ‬عراق‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬د‭ ‬مخنیوي‭ ‬یا‭ ‬کمولو‭ ‬لپاره‭ ‬داسې‭ ‬هیڅ‭ ‬قانون‭ ‬نه‭ ‬دی‭ ‬وضع‭ ‬شوی‭. ‬دا‭ ‬کار‭ ‬د‭ ‬امنیتي‭ ‬پرسونل‭ ‬لپاره‭ ‬پر‭ ‬یوې‭ ‬لویې‭ ‬ننګونې‭ ‬اووښتی،‭ ‬او‭ ‬موږ‭ ‬د‭ ‬داسې‭ ‬یو‭ ‬قانون‭ ‬تصویبیدو‭ ‬ته‭ ‬سترګې‭ ‬په‭ ‬لار‭ ‬یو‭ ‬چې‭ ‬قضایه‭ ‬قوې‭ ‬ته‭ ‬واک‭ ‬ورکړې‭ ‬ترڅو‭ ‬د‭ ‬دا‭ ‬ډول‭ ‬جرمونو‭ ‬مرتکبینو‭ ‬ته‭ ‬سزا‭ ‬وټاکي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬امنیت‭ ‬کارکوونکو‭ ‬ته‭ ‬قانوني‭ ‬واک‭ ‬ورکړي‭ ‬چې‭ ‬سایبري‭ ‬مجرمین‭ ‬تعقیب‭ ‬کړي‭ ‬او‭ ‬ویې‭ ‬نیسي‭. ‬

د‭ ‬یو‭ ‬بدیل‭ ‬په‭ ‬توګه‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬مخنیوي‭ ‬قانون‭ ‬په‭ ‬نه‭ ‬شتون‭ ‬کې،‭ ‬موږ‭ ‬اوس‭ ‬مهال‭ ‬د‭ ‬1969‭ ‬د‭ ‬جزا‭ ‬قانون‭ ‬د‭ ‬مادو‭ ‬له‭ ‬مخې‭ ‬د‭ ‬داسې‭ ‬جرمونو‭ ‬مرتکبین‭ ‬محاکمه‭ ‬کوو‭. ‬خو‭ ‬بیا‭ ‬هم،‭ ‬لکه‭ ‬څنګه‭ ‬چې‭ ‬یې‭ ‬له‭ ‬نوم‭ ‬نه‭ ‬ښکاري،‭ ‬دا‭ ‬قوانین‭ ‬په‭ ‬1969‭ ‬کې‭ ‬نافذ‭ ‬شوي،‭ ‬او‭ ‬که‭ ‬څه‭ ‬هم‭ ‬له‭ ‬هغې‭ ‬وروسته‭ ‬تعدیل‭ ‬شوي،‭ ‬خو‭ ‬ډیری‭ ‬برخه‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬ډیجیټل‭ ‬دورې‭ ‬سره‭ ‬اړخ‭ ‬نه‭ ‬لګوي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬لپاره‭ ‬هیڅ‭ ‬جرمي‭ ‬جزا‭ ‬نلري‭. ‬دې‭ ‬کار‭ ‬د‭ ‬عصري‭ ‬جرمونو‭ ‬د‭ ‬قابو‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬وکیلانو‭ ‬او‭ ‬قاضیانو‭ ‬ځواک‭ ‬محدود‭ ‬کړی‭. ‬د‭ ‬دې‭ ‬ډول‭ ‬جرم‭ ‬لپاره‭ ‬په‭ ‬محاکمو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬زاړه‭ ‬قانوني‭ ‬توکو‭ ‬بیا‭ ‬تعریفول‭ ‬معمولاً‭ ‬د‭ ‬کمې‭ ‬جزا‭ ‬یا‭ ‬حتی‭ ‬د‭ ‬برایت‭ ‬لامل‭ ‬ګرځي‭ ‬ځکه‭ ‬چې‭ ‬قانوني‭ ‬سرچینې‭ ‬د‭ ‬بریښنایی‭ ‬شکونې‭ ‬پرځای‭ ‬مستقیم‭ ‬ګواښونه‭ ‬په‭ ‬ګوته‭ ‬کوي‭. ‬که‭ ‬چیرې‭ ‬د‭ ‬جرم‭ ‬ټول‭ ‬عدلي‭ ‬شواهد‭ ‬تایید‭ ‬شي،‭ ‬تورن‭ ‬ښایي‭ ‬له‭ ‬اوو‭ ‬کلونو‭ ‬څخه‭ ‬ډېر‭ ‬په‭ ‬بند‭ ‬محکوم‭ ‬نه‭ ‬شي‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬جرمونو‭ ‬ماهیت‭ ‬بیان‭ ‬کړئ‭.‬

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬جرمونو‭ ‬کمه‭ ‬برخه‭ ‬د‭ ‬ناکامې‭ ‬اړیکې‭ ‬یا‭ ‬ناکامې‭ ‬سوداګریزې‭ ‬ملګرتیا‭ ‬پر‭ ‬وړاندې،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬یو‭ ‬ډول‭ ‬ستونزې‭ ‬له‭ ‬کبله‭ ‬پای‭ ‬ته‭ ‬رسیدلي‭ ‬وي،‭ ‬د‭ ‬غچ‭ ‬اخیستنې‭ ‬لپاره‭ ‬ترسره‭ ‬کیږي‭. ‬په‭ ‬دې‭ ‬قضیو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬جرم‭ ‬مرتکب‭ ‬خپل‭ ‬قرباني‭ ‬پیژني،‭ ‬د‭ ‬هغه‭ ‬پته،‭ ‬د‭ ‬تلیفون‭ ‬شمیره‭ ‬او‭ ‬نور‭ ‬معلومات‭ ‬له‭ ‬ځانه‭ ‬سره‭ ‬لري‭ ‬او‭ ‬ورڅخه‭ ‬د‭ ‬شکونې‭/‬شوکې‭ ‬لپاره‭ ‬کار‭ ‬اخلي‭. ‬دا‭ ‬قضیې‭ ‬محدودې‭ ‬او‭ ‬اسانې‭ ‬وي‭. ‬خو‭ ‬د‭ ‬دغو‭ ‬جرمونو‭ ‬لویه‭ ‬برخه‭ ‬د‭ ‬تجربه‭ ‬لرونکو‭ ‬مجرمینو‭ ‬یا‭ ‬منظمو‭ ‬جرمي‭ ‬ډلو‭ ‬لخوا‭ ‬ترسره‭ ‬کیږي‭. ‬دا‭ ‬یې‭ ‬خورا‭ ‬جدي‭ ‬او‭ ‬عام‭ ‬ډول‭ ‬دی‭. ‬د‭ ‬بېلګې‭ ‬په‭ ‬توګه‭ ‬موږ‭ ‬له‭ ‬یوې‭ ‬نجلۍ‭ ‬څخه‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬بدنامولو‭ ‬د‭ ‬پېښې‭ ‬قرباني‭ ‬وه‭ ‬شکایت‭ ‬ترلاسه‭ ‬کړ‭. ‬موږ‭ ‬د‭ ‬بغداد‭ ‬پولیسو‭ ‬د‭ ‬قوماندانۍ‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬د‭ ‬استخباراتو‭ ‬په‭ ‬همکارۍ‭ ‬شکمن‭ ‬کس‭ ‬تعقیب‭ ‬کړ‭ ‬او‭ ‬هغه‭ ‬مو‭ ‬ونیولو،‭ ‬او‭ ‬وروسته‭ ‬له‭ ‬دې‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬هغه‭ ‬ګرځنده‭ ‬تیلیفون‭ ‬په‭ ‬عدلي‭ ‬طب‭ ‬د‭ ‬شواهدو‭ ‬ریاست‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬تخنیکي‭ ‬کارکوونکو‭ ‬لخوا‭ ‬معاینه‭ ‬شو،‭ ‬موږ‭ ‬د‭ ‬بدنامولو‭ ‬د‭ ‬جرم‭ ‬60‭ ‬پېښې‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬کوچنیو‭ ‬نجونو‭ ‬انځورونه‭ ‬مو‭ ‬پکې‭ ‬پیدا‭ ‬کړل‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرم‭ ‬ستونزه‭ ‬څومره‭ ‬پراخه‭ ‬ده؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬برېښنایی‭ ‬شوکې‭ ‬د‭ ‬ټولو‭ ‬امنیتی‭ ‬کارکوونکو‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬اندیښنې‭ ‬وړ‭ ‬مهمه‭ ‬موضوع‭ ‬ده‭. ‬ځینې‭ ‬ممکن‭ ‬فکر‭ ‬وکړي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬دنده‭ ‬له‭ ‬جرم‭ ‬پیښیدو‭ ‬وروسته‭ ‬د‭ ‬مجرمینو‭ ‬تعقیب‭ ‬او‭ ‬نیولو‭ ‬پورې‭ ‬محدوده‭ ‬ده،‭ ‬مګر‭ ‬دوی‭ ‬غلط‭ ‬فکر‭ ‬کوي‭. ‬وزارت‭ ‬د‭ ‬ټولنې‭ ‬په‭ ‬سمون‭ ‬کې‭ ‬مهم‭ ‬رول‭ ‬لوبوي‭. ‬دا‭ ‬کار‭ ‬نه‭ ‬یوازې‭ ‬دا‭ ‬چې‭ ‬مجرمین‭ ‬د‭ ‬جرم‭ ‬د‭ ‬ترسره‭ ‬کولو‭ ‬وروسته‭ ‬تعقیب‭ ‬شي،‭ ‬بلکې‭ ‬د‭ ‬جرمونو‭ ‬مخنیوي‭ ‬ته‭ ‬اړتیا‭ ‬لري‭. ‬زموږ‭ ‬د‭ ‬سیمه‌ییزې‭ ‬تجربې‭ ‬له‭ ‬لارې‭ ‬په‭ ‬ټولنه‭ ‬کې‭ ‬زموږ‭ ‬شتون‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬وزارت‭ ‬د‭ ‬پرسونل‭ ‬فعالیتونه،‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬هغو‭ ‬راپورونو‭ ‬سربیره‭ ‬چې‭ ‬موږ‭ ‬یې‭ ‬ترلاسه‭ ‬کوو،‭ ‬موږ‭ ‬وینو‭ ‬چې‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونه‭ ‬هغه‭ ‬وسیله‭ ‬ده‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬کې‭ ‬دننه‭ ‬نور‭ ‬جرمونه‭ ‬هم‭ ‬ترسره‭ ‬کیږي‭. ‬که‭ ‬موږ‭ ‬د‭ ‬وژنې،‭ ‬ګواښونو،‭ ‬د‭ ‬مخدره‭ ‬توکو‭ ‬قاچاق‭ ‬او‭ ‬نورو‭ ‬جرمونو‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬وغږیږو،‭ ‬نو‭ ‬موږ‭ ‬وینو‭ ‬چې‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونه‭ ‬په‭ ‬دې‭ ‬ټولو‭ ‬کې‭ ‬لوی‭ ‬رول‭ ‬لوبوي‭ ‬ځکه‭ ‬چې‭ ‬انټرنیټ‭ ‬د‭ ‬مجرمینو‭ ‬لپاره‭ ‬له‭ ‬لرې‭ ‬واټن‭ ‬څخه‭ ‬همغږي‭ ‬اسانه‭ ‬کوي‭ ‬او‭ ‬دوی‭ ‬ته‭ ‬دا‭ ‬وړتیا‭ ‬ورکوي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬بېلابېلو‭ ‬وسیلو‭ ‬او‭ ‬سایټونو‭ ‬په‭ ‬کارولو‭ ‬سره‭ ‬جعلي‭ ‬نومونه‭ ‬وکاروي‭ ‬او‭ ‬خپل‭ ‬هویت‭ ‬پټ‭ ‬وساتي‭.‬

د‭ ‬شمېرو‭ ‬څخه‭ ‬ورهاخو‭ ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬ځانګړي‭ ‬ریاستونه‭ ‬پر‭ ‬دې‭ ‬توانیدلي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬غلاوو‭ ‬ګڼې‭ ‬قضیې‭ ‬حل‭ ‬کړي،‭ ‬مجرمین‭ ‬ونیسي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬د‭ ‬ریاستونو،‭ ‬د‭ ‬معلوماتي‭ ‬ټیکنالوژۍ‭ ‬د‭ ‬څانګو‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬ښاریانو‭ ‬پایله‭ ‬لرونکو‭ ‬همکاریو‭ ‬له‭ ‬لارې‭ ‬یې‭ ‬عدالت‭ ‬ته‭ ‬وسپاري‭.‬

‭ ‬یونیپث‭:‬‭ ‬د‭ ‬دا‭ ‬ډول‭ ‬جرمونو‭ ‬مرتکبینو‭ ‬او‭ ‬تروریستي‭ ‬ډلو‭ ‬ترمنځ‭ ‬

څه‭ ‬تړاو‭ ‬دی؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬کله‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرم‭ ‬خبره‭ ‬کیږي،‭ ‬نو‭ ‬داسې‭ ‬هیوادونه‭ ‬او‭ ‬سازمانونه‭ ‬شتون‭ ‬لري‭ ‬چې‭ ‬له‭ ‬تخریبي‭ ‬فعالیتونو‭ ‬او‭ ‬جاسوسيو‭ ‬څخه‭ ‬ملاتړ‭ ‬کوي‭ ‬ترڅو‭ ‬خپلو‭ ‬ګټو‭ ‬ته‭ ‬پراختیا‭ ‬ورکړي‭ ‬یا‭ ‬خپلو‭ ‬دښمنانو‭ ‬ته‭ ‬زیان‭ ‬ورواړوي‭. ‬د‭ ‬ګمارنې،‭ ‬تمویل‭ ‬او‭ ‬شوکو‭ ‬لپاره‭ ‬په‭ ‬سایبري‭ ‬فضا‭ ‬کې‭ ‬په‭ ‬ریښتونې‭ ‬توګه‭ ‬ترهګریز‭ ‬فعالیتونه‭ ‬شتون‭ ‬لري‭. ‬سایبري‭ ‬جرمونه‭ ‬یو‭ ‬له‭ ‬نوو‭ ‬عصري‭ ‬جرمونو‭ ‬څخه‭ ‬دي‭ ‬او‭ ‬ویلی‭ ‬شو‭ ‬چې‭. ‬په‭ ‬دې‭ ‬جرمونو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬انټرنیټي‭ ‬خدماتو‭ ‬په‭ ‬پراخه‭ ‬فضا‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬معلوماتي‭ ‬ټیکنالوژۍ‭ ‬او‭ ‬ډیجیټل‭ ‬پرمختګونه‭ ‬کارول‭ ‬کیږي‭. ‬ترهګر‭ ‬د‭ ‬نورو‭ ‬جنایتکارو‭ ‬په‭ ‬څیر‭ ‬په‭ ‬بېلابېلو‭ ‬لارو‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬ناپوهو‭ ‬او‭ ‬کمو‭ ‬مالوماتو‭ ‬لرونکو‭ ‬قربانیانو‭ ‬د‭ ‬په‭ ‬نښه‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬له‭ ‬ټولنیزو‭ ‬رسنیو‭ ‬څخه‭ ‬کار‭ ‬اخلي‭. ‬دوی‭ ‬په‭ ‬عمومي‭ ‬توګه‭ ‬له‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬او‭ ‬په‭ ‬ځانګړي‭ ‬ډول‭ ‬د‭ ‬پیسو‭ ‬شوکو‭ ‬څخه‭ ‬کار‭ ‬اخلي‭ ‬ترڅو‭ ‬د‭ ‬ښې‭ ‬راتلونکي‭ ‬په‭ ‬ژمنتیا‭ ‬ورکولو‭ ‬سره‭ ‬خلک‭ ‬په‭ ‬خپل‭ ‬دام‭ ‬کې‭ ‬واچوي‭. ‬دا‭ ‬هغه‭ ‬ژمنې‭ ‬وي‭ ‬چې‭ ‬وروسته‭ ‬ناسمې‭ ‬ثابتیږي‭.‬

د‭ ‬دغو‭ ‬دوه‭ ‬ډوله‭ ‬جرمونو،‭ ‬چې‭ ‬یو‭ ‬یې‭ ‬تروریستي‭ ‬جرمونه‭ ‬او‭ ‬بل‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬پیسو‭ ‬شکونې‭ ‬جرمونه‭ ‬دي،‭ ‬موخې‭ ‬له‭ ‬یو‭ ‬بل‭ ‬سره‭ ‬توپیر‭ ‬لري‭. ‬مګر‭ ‬د‭ ‬قانون‭ ‬له‭ ‬مخې،‭ ‬مجرم‭ ‬هر‭ ‬هغه‭ ‬څوک‭ ‬دی‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬لویې‭ ‬ټولنې‭ ‬په‭ ‬قیمت‭ ‬د‭ ‬فردي‭ ‬یا‭ ‬ډله‌ییزو‭ ‬ګټو‭ ‬لپاره،‭ ‬هغه‭ ‬که‭ ‬رواني،‭ ‬اقتصادي‭ ‬یا‭ ‬ایډیالوژیکي‭ ‬انګېزو‭ ‬لپاره‭ ‬وي‭ ‬او‭ ‬که‭ ‬د‭ ‬انسان‭ ‬له‭ ‬جوړو‭ ‬شوو،‭ ‬دودیزو‭ ‬یا‭ ‬الهي‭ ‬قوانینو‭ ‬څخه‭ ‬سرغړنه‭ ‬وي،‭ ‬جرم‭ ‬ترسره‭ ‬کوي‭. ‬دې‭ ‬کار‭ ‬د‭ ‬بېلابېلو‭ ‬امنیتي‭ ‬ځواکونو‭ ‬لیکې‭ ‬سره‭ ‬متحدې‭ ‬کړي‭ ‬ترڅو‭ ‬د‭ ‬هر‭ ‬ډول،‭ ‬بڼې‭ ‬او‭ ‬انګیرنې‭ ‬لرونکي‭ ‬جرم‭ ‬سره‭ ‬مقابله‭ ‬وکړي‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬که‭ ‬قرباني‭ ‬د‭ ‬جرم‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬راپور‭ ‬ورکړي،‭ ‬نو‭ ‬د‭ ‬دغه‭ ‬کس‭ ‬محرمیت‭ ‬ته‭ ‬څنګه‭ ‬درناوی‭ ‬کیږي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬قرباني‭ ‬هویت‭ ‬څنګه‭ ‬ساتل‭ ‬کیږي؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬البته‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬قربانیانو‭ ‬هویت‭ ‬محرم‭ ‬ساتل‭ ‬کیږي‭. ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬په‭ ‬وزارت‭ ‬کې‭ ‬موږ‭ ‬له‭ ‬قرباني‭ ‬څخه‭ ‬غواړو‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬ډاډ‭ ‬سره‭ ‬راشي‭ ‬او‭ ‬له‭ ‬دې‭ ‬ډول‭ ‬جرم‭ ‬سره‭ ‬خپله‭ ‬تجربه‭ ‬بیان‭ ‬کړي‭. ‬پدې‭ ‬اړه‭ ‬زموږ‭ ‬په‭ ‬رسنیزو‭ ‬پاڼو‭ ‬کې‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬بیړنيو‭ ‬اړیکو‭ ‬پر‭ ‬مهال،‭ ‬موږ‭ ‬تل‭ ‬د‭ ‬محرمیت‭ ‬د‭ ‬ساتلو‭ ‬پر‭ ‬اهمیت‭ ‬ټینګار‭ ‬کوو‭ ‬او‭ ‬قربانيانو‭ ‬ته‭ ‬پدې‭ ‬برخه‭ ‬کې‭ ‬ډاډ‭ ‬ورکوو‭.‬

د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬د‭ ‬عامه‭ ‬اړیکو‭ ‬او‭ ‬رسنیو‭ ‬ریاست‭ ‬د‭ ‬عمومي‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬شکونې‭ ‬د‭ ‬جرمونو‭ ‬مهارولو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬bintunatuhimuna‭# (‬مونږ‭ ‬ته‭ ‬زمونږ‭ ‬لوڼې‭ ‬اهمیت‭ ‬لري‭) ‬کمپاین‭ ‬د‭ ‬په‭ ‬لار‭ ‬اچولو‭ ‬وروسته‭ ‬مهم‭ ‬رول‭ ‬لوبوي‭. ‬دې‭ ‬هشټګ‭ ‬د‭ ‬ټولنې‭ ‬ټولو‭ ‬برخو‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬مالوماتو‭ ‬رسولو‭ ‬لپاره،‭ ‬په‭ ‬ځانګړې‭ ‬توګه‭ ‬زمونږ‭ ‬د‭ ‬پېغلوټو‭ ‬نجونو‭ ‬لپاره‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬خپل‭ ‬ژوند‭ ‬له‭ ‬سخت‭ ‬پړاو‭ ‬څخه‭ ‬تېریږي،‭ ‬په‭ ‬رسنیو‭ ‬کې‭ ‬مهم‭ ‬رول‭ ‬ولوباوو‭. ‬دوی‭ ‬باید‭ ‬خبر‭ ‬واوسي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬قاچاق‭ ‬کیدو‭ ‬قرباني‭ ‬ونه‭ ‬ګرځي،‭ ‬او‭ ‬موږ‭ ‬باید‭ ‬پدې‭ ‬برخه‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬درغلیو‭ ‬ټول‭ ‬ډولونه‭ ‬افشا‭ ‬کړو‭ ‬او‭ ‬قربانیان‭ ‬وهڅوو‭ ‬چې‭ ‬ژر‭ ‬تر‭ ‬ژره‭ ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬اړونده‭ ‬څانګو‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬عاملینو‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬راپور‭ ‬ورکړي‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬د‭ ‬تنکيو‭ ‬ځوانانو‭ ‬د‭ ‬ساتنې‭ ‬لپاره‭ ‬تاسو‭ ‬کوم‭ ‬پروګرامونه‭ ‬لرئ؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬درې‭ ‬کاله‭ ‬مخکې‭ ‬موږ‭ ‬د‭ ‬بریښنایی‭ ‬بدنامولو‭ ‬پر‭ ‬وړاندې‭ ‬د‭ ‬ټولنې‭ ‬د‭ ‬خوندیتابه‭ ‬لپاره‭ ‬ټولنې‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬رسېدنې‭ ‬کمپاین‭ ‬پیل‭ ‬کړ‭. ‬موږ‭ ‬د‭ (‬مونږ‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬زمونږ‭ ‬لوڼې‭ ‬اهمیت‭ ‬لري‭)‬هشټګ‭ ‬ټویټ‭ ‬کړ‭ ‬او‭ ‬عالي‭ ‬قضایي‭ ‬شورا‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬مسلې‭ ‬په‭ ‬وړاندې‭ ‬جدي‭ ‬دریځ‭ ‬غوره‭ ‬کړی‭. ‬هغه‭ ‬ننګونه‭ ‬چې‭ ‬موږ‭ ‬له‭ ‬ګواښونو‭ ‬پر‭ ‬وړاندې‭ ‬ورسره‭ ‬مخ‭ ‬یو،‭ ‬دا‭ ‬ده‭ ‬چې‭ ‬قانون‭ ‬یوازې‭ ‬هغه‭ ‬وخت‭ ‬پلی‭ ‬کیږي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬قرباني‭ ‬لخوا‭ ‬شکایت‭ ‬شوی‭ ‬وي‭. ‬که‭ ‬نه‭ ‬نو‭ ‬قضیه‭ ‬تړل‭ ‬کیږي‭. ‬خو‭ ‬بیا‭ ‬هم‭ ‬د‭ ‬عالي‭ ‬قضایی‭ ‬شورا‭ ‬مشر‭ ‬له‭ ‬ژورو‭ ‬څیړنو‭ ‬څخه‭ ‬ملاتړ‭ ‬وکړ‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬عامه‭ ‬حقونو‭ ‬له‭ ‬مخې‭ ‬مجرم،‭ ‬د‭ ‬قرباني‭ ‬لخوا‭ ‬د‭ ‬هغه‭ ‬پروړاندې‭ ‬د‭ ‬شکايت‭ ‬د‭ ‬نشتون‭ ‬په‭ ‬صورت‭ ‬کې‭ ‬هم،‭ ‬مسؤل‭ ‬ګڼل‭ ‬کیدی‭ ‬شي‭. ‬دې‭ ‬کار‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬د‭ ‬تعقیب‭ ‬په‭ ‬برخه‭ ‬کې‭ ‬یو‭ ‬مهم‭ ‬بدلون‭ ‬رامنځته‭ ‬کړ،‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬پایله‭ ‬کې‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬شکونې‭ ‬په‭ ‬جرمونو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬پام‭ ‬وړ‭ ‬کمښت‭ ‬راغلی‭ ‬دی‭. ‬د‭ ‬جرمونو‭ ‬پر‭ ‬وړاندې‭ ‬د‭ ‬مبارزې‭ ‬ریاست‭ ‬کارکوونکو‭ ‬د‭ ‬533‭ ‬بېړنۍ‭ ‬اړیکو‭ ‬شمیره‭ ‬رامنځته‭ ‬کړه‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬ریاست‭ ‬د‭ ‬مسلکي‭ ‬افسرانو‭ ‬د‭ ‬هڅو‭ ‬په‭ ‬پایله‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬شکونې‭ ‬لسګونه‭ ‬ګروپونه‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬منظمو‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬ډلې‭ ‬نیول‭ ‬ونیول‭ ‬شوې‭.‬

‭ ‬یونیپث‭:‬‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬کومې‭ ‬پېښې‭ ‬د‭ ‬امنیتي‭ ‬خدماتو‭ ‬لپاره‭ ‬ خورا‭ ‬ستونزمنې‭ ‬دي؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬دا‭ ‬روښانه‭ ‬ده‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جنایتکارانو‭ ‬او‭ ‬سایبري‭ ‬شکوونکو‭ ‬د‭ ‬نیولو‭ ‬هڅې‭ ‬عموماً‭ ‬د‭ ‬پام‭ ‬وړ‭ ‬دي‭ ‬ځکه‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬جرم‭ ‬عاملین‭ ‬نه‭ ‬لیدل‭ ‬کیږي،‭ ‬ډېر‭ ‬شمېر‭ ‬یې‭ ‬بیلابیل‭ ‬میتودونه‭ ‬کاروي‭ ‬او‭ ‬په‭ ‬دوامداره‭ ‬توګه‭ ‬خپلو‭ ‬مهارتونو‭ ‬ته‭ ‬پراختیا‭ ‬ورکوي‭ ‬ترڅو‭ ‬د‭ ‬امنیتي‭ ‬ځواکونو‭ ‬لخوا‭ ‬و‭ ‬نه‭ ‬موندل‭ ‬شي‭. ‬په‭ ‬مقابل‭ ‬کې‭ ‬زموږ‭ ‬امنیتي‭ ‬ځواکونه‭ ‬هم‭ ‬مهارتونو‭ ‬او‭ ‬تاکتیکونو‭ ‬ته‭ ‬پراختیا‭ ‬ورکوي‭ ‬ترڅو‭ ‬خپل‭ ‬تخنیکي‭ ‬کارکوونکي‭ ‬هغه‭ ‬پړاو‭ ‬ته‭ ‬ورسوي‭ ‬چې‭ ‬پر‭ ‬مټ‭ ‬یې‭ ‬دوی‭ ‬وکولی‭ ‬شي‭ ‬په‭ ‬اغیزمنه‭ ‬توګه‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬مجرمینو‭ ‬پر‭ ‬وړاندې‭ ‬مبارزه‭ ‬وکړي‭ ‬او‭ ‬خپل‭ ‬مهارتونه‭ ‬او‭ ‬تخنیکونه‭ ‬له‭ ‬هغوی‭ ‬سره‭ ‬په‭ ‬انډول‭ ‬بڼه‭ ‬وساتي‭ ‬او‭ ‬یا‭ ‬له‭ ‬هغو‭ ‬څخه‭ ‬په‭ ‬لوړه‭ ‬کچه‭ ‬مهارتونه‭ ‬ترلاسه‭ ‬کړي‭. ‬تاسو‭ ‬کولی‭ ‬شئ‭ ‬هغه‭ ‬هڅې‭ ‬انځور‭ ‬کړئ‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬دې‭ ‬برخه‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬امنیتي‭ ‬او‭ ‬استخباراتي‭ ‬چارواکو‭ ‬د‭ ‬ظرفیتونو‭ ‬د‭ ‬چمتووالي،‭ ‬لارښوونې‭ ‬او‭ ‬لوړولو‭ ‬لپاره‭ ‬ترسره‭ ‬شوي‭ ‬دي‭. ‬بې‭ ‬له‭ ‬شکه‭ ‬زموږ‭ ‬د‭ ‬امنیتي‭ ‬ارګانونو‭ ‬ترمنځ‭ ‬ګډې‭ ‬همکارۍ‭ ‬شتون‭ ‬لري‭ ‬ترڅو‭ ‬خپل‭ ‬مهارتونه‭ ‬تبادله‭ ‬او‭ ‬معلومات‭ ‬پرتله‭ ‬کړي‭. ‬دا‭ ‬کار‭ ‬د‭ ‬قانون‭ ‬د‭ ‬حاکمیت‭ ‬او‭ ‬له‭ ‬مجرمینو‭ ‬سره‭ ‬په‭ ‬مبارزه‭ ‬کې‭ ‬ګټور‭ ‬تمامیږي‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬د‭ ‬بریښنایی‭ ‬څارنې‭ ‬ټیمونه‭ ‬څنګه‭ ‬انتخابیږي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬دوی‭ ‬
وړتیاوې‭ ‬کومې‭ ‬دي؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬د‭ ‬فدرالي‭ ‬استخباراتو‭ ‬او‭ ‬تفتیش‭ ‬ادارې‭ ‬د‭ ‬بریښنایي‭ ‬جرمونو‭ ‬ریاست،‭ ‬د‭ ‬نورو‭ ‬اړونده‭ ‬ادارو‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬د‭ ‬امنیتي‭ ‬افسرانو‭ ‬او‭ ‬ملکي‭ ‬خدمتونو‭ ‬کارکوونکو‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬ځانګړو‭ ‬کنټرولونو،‭ ‬شرایطو‭ ‬او‭ ‬وړتیاوو‭ ‬په‭ ‬رامنځته‭ ‬کولو‭ ‬کې‭ ‬محتاط‭ ‬دي‭. ‬ترټولو‭ ‬مهم‭ ‬لا‭ ‬دا‭ ‬چې‭ ‬دوی‭ ‬په‭ ‬کمپیوټر‭ ‬ساینس‭ ‬او‭ ‬معلوماتي‭ ‬ټیکنالوژۍ‭ ‬کې‭ ‬ساینسي‭ ‬او‭ ‬مسلکي‭ ‬تخصص‭ ‬لري‭. ‬دوی‭ ‬همداراز‭ ‬د‭ ‬څیړنو‭ ‬په‭ ‬برخه‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬ځانګړو‭ ‬مهارتونو‭ ‬سربیره،‭ ‬د‭ ‬ساینس‭ ‬پر‭ ‬بنسټ‭ ‬استخباراتو‭ ‬او‭ ‬امنیتی‭ ‬چارو‭ ‬ته‭ ‬اړتیا‭ ‬لري‭. ‬له‭ ‬بلې‭ ‬خوا،‭ ‬موږ‭ ‬د‭ ‬پراخو‭ ‬او‭ ‬اغېزمنو‭ ‬کورسونو‭ ‬جوړولو‭ ‬ته‭ ‬لیواله‭ ‬یو‭ ‬تر‭ ‬څو‭ ‬هغه‭ ‬ظرفیتونه‭ ‬لوړ‭ ‬او‭ ‬نوي‭ ‬کړي‭ ‬چې‭ ‬دوی‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬خپل‭ ‬کار‭ ‬بریالي‭ ‬ترسره‭ ‬کولو‭ ‬کې‭ ‬مرسته‭ ‬کوي‭. ‬موږ‭ ‬دوی‭ ‬په‭ ‬داخلي‭ ‬او‭ ‬بهرنيو‭ ‬کورسونو‭ ‬کې‭ ‬شاملوو‭ ‬ترڅو‭ ‬د‭ ‬دوی‭ ‬مهارتونه‭ ‬لوړ‭ ‬او‭ ‬دوی‭ ‬له‭ ‬نړیوال‭ ‬انکشافاتو‭ ‬څخه،‭ ‬په‭ ‬ځانګړې‭ ‬توګه‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬په‭ ‬برخه‭ ‬کې،‭ ‬باخبره‭ ‬وساتي‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬په‭ ‬عراق‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬مجرم‭ ‬ځانګړتیاوې‭ ‬کومې‭ ‬دي؟

‭ ‬تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬دا‭ ‬شونتیا‭ ‬نلري‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬مجرمینو‭ ‬دقیق‭ ‬مشخصات‭ ‬دې‭ ‬بیان‭ ‬شي‭ ‬ځکه‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬دوی‭ ‬میتودونه‭ ‬په‭ ‬دوامداره‭ ‬توګه‭ ‬بدلون‭ ‬مومي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬دوی‭ ‬د‭ ‬موخو‭ ‬او‭ ‬مقاصدو‭ ‬له‭ ‬مخې‭ ‬توپیر‭ ‬کوي‭. ‬زموږ‭ ‬اړونده‭ ‬ادارو‭ ‬دا‭ ‬ډول‭ ‬ګڼ‭ ‬شمېر‭ ‬کسان‭ ‬نیولي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬دوی‭ ‬عمرونه،‭ ‬تعلیمي‭ ‬وړتیاوې‭ ‬او‭ ‬ټولنیز‭ ‬شرایط‭ ‬توپیر‭ ‬لري؛‭ ‬او‭ ‬دا‭ ‬باید‭ ‬په‭ ‬پام‭ ‬کې‭ ‬ولرو‭ ‬چې‭ ‬نوي‭ ‬ځوانان‭ ‬د‭ ‬مالي‭ ‬یا‭ ‬جنسي‭ ‬بدنامیو‭ ‬او‭ ‬یا‭ ‬هم‭ ‬د‭ ‬مخدره‭ ‬توکو‭ ‬سرغړاونو‭ ‬په‭ ‬شان‭ ‬لویو‭ ‬جرمونو‭ ‬ترسره‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬خپلو‭ ‬قربانیانو‭ ‬اړ‭ ‬کولو‭ ‬له‭ ‬کبله‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جرمونو‭ ‬تر‭ ‬ټولو‭ ‬عام‭ ‬مرتکبین‭ ‬دي‭.‬

یونیپث‭:‬‭ ‬تاسو‭ ‬هغو‭ ‬خلکو‭ ‬ته‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬برېښنایي‭ ‬شکونې‭/‬شوکو‭ ‬تر‭ ‬برید‭ ‬
لاندې‭ ‬وي،‭ ‬څه‭ ‬سلامشوره‭ ‬ورکوئ؟

تورن‭ ‬جنرال‭ ‬سعد‭ ‬معان‭:‬‭ ‬زه‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬پرځای‭ ‬چې‭ ‬قربانیان‭ ‬بدناموونکو‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬خپلو‭ ‬همکاریو‭ ‬د‭ ‬دوام‭ ‬او‭ ‬یا‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬ته‭ ‬په‭ ‬راتګ‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬پاتې‭ ‬راتلو‭ ‬پر‭ ‬ځای،‭ ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬په‭ ‬وزارت‭ ‬او‭ ‬نورو‭ ‬اړونده‭ ‬ادارو‭ ‬کې‭ ‬امنیتي‭ ‬چارواکو‭ ‬ته‭ ‬په‭ ‬سمدستي‭ ‬ډول‭ ‬د‭ ‬معلوماتو‭ ‬د‭ ‬ورکولو‭ ‬پر‭ ‬اهمیت‭ ‬باندې‭ ‬ټینګار‭ ‬کوم‭ ‬ترڅو‭ ‬د‭ ‬نور‭ ‬زیان‭ ‬مخه‭ ‬ونیول‭ ‬شي‭. ‬د‭ ‬شکونې‭ ‬یا‭ ‬شوکو‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬چپ‭ ‬پاتې‭ ‬کیدل‭ ‬به‭ ‬قرباني‭ ‬کس‭ ‬له‭ ‬خطرناکو‭ ‬ستونزو‭ ‬او‭ ‬بالاخره‭ ‬له‭ ‬یوې‭ ‬ناخوالې‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬کړي‭. ‬له‭ ‬همدې‭ ‬امله‭ ‬قرباني‭ ‬کس‭ ‬باید‭ ‬اړونده‭ ‬امنیتي‭ ‬چارواکو‭ ‬سره‭ ‬اړیکه‭ ‬ونیسي،‭ ‬ځکه‭ ‬هغه‭ ‬کس‭ ‬چې‭ ‬یو‭ ‬ځل‭ ‬تاسو‭ ‬نه‭ ‬پیسې‭ ‬وشکوي،‭ ‬هغه‭ ‬به‭ ‬بیرته‭ ‬راشي‭ ‬او‭ ‬تاسو‭ ‬نه‭ ‬به‭ ‬بیا‭ ‬د‭ ‬پیسو‭ ‬غوښتنه‭ ‬وکړي‭. ‬تاسو‭ ‬باید‭ ‬له‭ ‬امنیتي‭ ‬ځواکونو‭ ‬سره‭ ‬له‭ ‬نږدې‭ ‬اړیکه‭ ‬ونیسئ‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬یو‭ ‬فکتور‭ ‬په‭ ‬توګه‭ ‬د‭ ‬وخت‭ ‬اهمیت‭ ‬په‭ ‬پام‭ ‬کې‭ ‬ونیسئ‭. ‬مجرمین‭ ‬په‭ ‬دې‭ ‬باور‭ ‬لري‭ ‬چې‭ ‬دوی‭ ‬له‭ ‬امنیتي‭ ‬پرسونل‭ ‬څخه‭ ‬خوندي‭ ‬دي‭ ‬او‭ ‬قانون‭ ‬دوی‭ ‬ته‭ ‬نشي‭ ‬رسېدلی‭. ‬دلته‭ ‬غواړم‭ ‬ټینګار‭ ‬وکړم‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬کورنیو‭ ‬چارو‭ ‬وزارت‭ ‬د‭ ‬استخباراتو‭ ‬په‭ ‬ریاست‭ ‬کې‭ ‬خورا‭ ‬لویې‭ ‬تخنیکي‭ ‬هڅې‭ ‬روانې‭ ‬دي،‭ ‬چې‭ ‬موږ‭ ‬ته‭ ‬دا‭ ‬وړتیا‭ ‬راکوي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬سایبري‭ ‬جنایتکارانو‭ ‬او‭ ‬هر‭ ‬هغه‭ ‬څوک‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬انټرنیټ‭ ‬یا‭ ‬ټولنیزو‭ ‬رسنیو‭ ‬څخه‭ ‬ناوړه‭ ‬ګټه‭ ‬پورته‭ ‬کوي‭ ‬ښکار‭ ‬کړو‭. ‬زه‭ ‬دا‭ ‬هم‭ ‬واضح‭ ‬کول‭ ‬غواړم‭ ‬چې‭ ‬زموږ‭ ‬د‭ ‬ریاست‭ ‬دروازه‭ ‬تل‭ ‬زموږ‭ ‬ټولو‭ ‬هغو‭ ‬ورونو‭ ‬او‭ ‬خويندو‭ ‬لپاره‭ ‬پرانستې‭ ‬ده‭ ‬چې‭ ‬له‭ ‬دا‭ ‬ډول‭ ‬جرمونو‭ ‬څخه‭ ‬اغېزمن‭ ‬شوې‭ ‬وي‭. 

Comments are closed.