بحرین د خپرو غلط معلوماتو ردولو لپاره بنسټ جوړ کړی

دې هیواد په انټرنیټ کې رامینځته شوې ویرې د له مینځه وړلو په واسطه د کوویډ- 19 وبا سره په بریالیتوب مبارزه وکړه

حبیب‭ ‬تومي،‭ ‬د‭ ‬بحرین‭ ‬د‭ ‬معلوماتو‭ ‬وزارت‭ ‬مشاور

د‭ ‬جګړو‭ ‬په‭ ‬څیر‭ ‬وبا‭ ‬کې‭ ‬هم‭ ‬داسې‭ ‬ښکاري‭ ‬چې‭ ‬رښتیا‭ ‬لومړۍ‭ ‬مرګ‭ ‬ژوبله‭ ‬وي‭. ‬که‭ ‬څه‭ ‬هم‭ ‬نړۍ‭ ‬د‭ ‬پیړیو‭ ‬راهیسې‭ ‬د‭ ‬وبا‭ ‬او‭ ‬خپرو‭ ‬ناروغیو‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬شوې،‭ ‬خو‭ ‬هیڅکله‭ ‬هم‭ ‬د‭ ‬ناسم‭ ‬معلوماتو،‭ ‬غلط‭ ‬معلوماتو‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬توطیه‭ ‬تیوري‭ ‬ګانو‭ ‬په‭ ‬سونامي‭ ‬کې‭ ‬ورسره‭ ‬هیڅ‭ ‬کله‭ ‬نده‭ ‬مخ‭ ‬شوې‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬څخه‭ ‬راتاو‭ ‬و‭.‬

د‭ ‬نن‭ ‬ورځې‭ ‬د‭ ‬ارتباطاتو‭ ‬ډیروالی‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬انځورونو،‭ ‬غږ،‭ ‬ویډیو‭ ‬او‭ ‬متني‭ ‬پیغامونو‭ ‬ادغام‭ ‬په‭ ‬واسطه‭ ‬رامینځته‭ ‬کیږي‭ ‬ـــ‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬راپورونو‭ ‬په‭ ‬واسطه‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬حقایقو‭ ‬په‭ ‬توګه‭ ‬وړاندې‭ ‬کیږي‭ ‬په‭ ‬هیوادونو‭ ‬کې‭ ‬په‭ ‬اسانۍ‭ ‬سره‭ ‬بیاتولید‭ ‬او‭ ‬خپریږي‭ ‬ــ‭ ‬لیدلورو‭ ‬ته‭ ‬بڼه‭ ‬ورکوي،‭ ‬توقعات‭ ‬او‭ ‬تمې‭ ‬ننګوي‭ ‬او‭ ‬ټولنې‭ ‬حیرانوي‭. ‬

د‭ ‬روغتیا‭ ‬نړیوال‭ ‬سازمان‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬د‭ ‬ډیر‭ ‬مقدار‭ ‬ګمراه‭ ‬کونکي‭ ‬او‭ ‬سرګردانونکي‭ ‬معلوماتو‭ ‬ته‭ ‬د‭ “‬انفوډیمیک‭” ‬یا‭ ‬د‭ ‬معلوماتو‭ ‬وبا‭ ‬اصطلاح‭ ‬کارولې‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬ویروس‭ ‬مخنیوی‭ ‬یا‭ ‬درملنه‭ ‬خو‭ ‬پرخپل‭ ‬ځای‭ ‬پریږده،‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬ویروس‭ ‬کمولو‭ ‬لپاره‭ ‬هڅې‭ ‬هم‭ ‬د‭ ‬مشکل‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬کوي‭.‬

د‭ ‬ویره‭ ‬خپرونکي‭ ‬ناروغیو‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬غلطو‭ ‬معلوماتو‭ ‬یوځای‭ ‬کیدل‭ ‬د‭ ‬لومړی‭ ‬ځل‭ ‬مصیبتونو‭ ‬راهیسې‭ ‬شتون‭ ‬لري،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬پیړیو‭ ‬راهیسې‭ ‬یې‭ ‬خلک‭ ‬جادوګري،‭ ‬بدو‭ ‬سترګو،‭ ‬شیطان‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬خدایانو‭ ‬قهر‭ ‬ته‭ ‬نسبت‭ ‬ورکوي‭.‬

پداسې‭ ‬حال‭ ‬کې‭ ‬چې‭ ‬ناروغیو‭ ‬قربانیان‭ ‬وژلي،‭ ‬غلط‭ ‬معلوماتو‭ ‬تورن‭ ‬هدف‭ ‬ګرځولي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬هغوی‭ ‬د‭ ‬اعدام،‭ ‬جلا‭ ‬توب‭ ‬یا‭ ‬تبعید‭ ‬لامل‭ ‬شوي‭ ‬دي‭.‬

د‭ ‬سیاسي،‭ ‬اقتصادي‭ ‬یا‭ ‬ټولنیزو‭ ‬موخو‭ ‬لپاره‭ ‬جعلي‭ ‬او‭ ‬سفارشي‭ ‬تورونو‭ ‬یهودان،‭ ‬عیسویان،‭ ‬مسلمانان،‭ ‬ښځې،‭ ‬افریقایان،‭ ‬آسیایان،‭ ‬لږکي،‭ ‬جذامیان،‭ ‬بې‭ ‬وزله،‭ ‬ګرځندویان‭ ‬او‭ ‬بهرنیان‭ ‬په‭ ‬نښه‭ ‬کړي‭ ‬دي‭. ‬توطیه‭ ‬جوړونکي‭ ‬چې‭ ‬دا‭ ‬کیسې،‭ ‬تورونه‭ ‬او‭ ‬اوازې‭ ‬خپلوي‭ ‬هیڅ‭ ‬کله‭ ‬د‭ ‬غلطو‭ ‬معلوماتو‭ ‬کمښت‭ ‬سره‭ ‬ندي‭ ‬مخ‭ ‬شوي‭.‬

د‭ ‬تاریخي‭ ‬پیر‭ ‬په‭ ‬پام‭ ‬کې‭ ‬نیولو‭ ‬پرته،‭ ‬د‭ ‬غلط‭ ‬معلوماتو‭ ‬او‭ ‬ناسم‭ ‬معلوماتو‭ ‬موخې‭ ‬ورته‭ ‬پاتې‭ ‬دي؛‭ ‬یوازې‭ ‬د‭ ‬وړاندې‭ ‬کولو‭ ‬څرنګوالی‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬وروستي‭ ‬پیل‭ ‬د‭ ‬ځانګړنو‭ ‬منعکس‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬تازه‭ ‬شوي‭ ‬دي‭. ‬

د‭ ‬2014‭ ‬کال‭ ‬کتاب‭ “‬د‭ ‬آوازو‭ ‬وبا‭” ‬کې‭ ‬لیکوال‭ ‬جان‭ ‬ډي‭ ‬لي‭ ‬لیکلي‭ ‬چې‭ “‬روایات‭ ‬د‭ ‬یوه‭ ‬پیل‭ ‬څخه‭ ‬بل‭ ‬پیل‭ ‬ته‭ ‬اړول‭ ‬کیږي،‭ ‬موضوع‭ ‬ته‭ ‬یې‭ ‬سمون‭ ‬نه‭ ‬ورکول‭ ‬کیږي‭ ‬بلکه‭ ‬د‭ ‬اوسني‭ ‬اوضاع‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬روایاتو‭ ‬ارتباط‭ ‬ورکولو‭ ‬لپاره‭ ‬لازمي‭ ‬ځانګړي‭ ‬تفصیلات‭ ‬پکې‭ ‬بدلوي‭.”‬

ځینې‭ ‬جوړ‭ ‬شوي‭ ‬انځورونه‭ ‬او‭ ‬غلط‭ ‬روایات‭ ‬په‭ ‬بحرانونو،‭ ‬ویرې‭ ‬او‭ ‬اضطراب‭ ‬کې‭ ‬ښکاره‭ ‬کیدونکي‭ ‬بدنیتۍ‭ ‬په‭ ‬واسطه‭ ‬پیدا‭ ‬کیږي،‭ ‬پداسې‭ ‬حال‭ ‬کې‭ ‬چې‭ ‬نور‭ ‬د‭ ‬لوبیدو‭ ‬تحریف‭ ‬شوي‭ ‬احساس‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬ساعتیرۍ‭ ‬منحرف‭ ‬نظر‭ ‬په‭ ‬واسطه‭ ‬راپیدا‭ ‬کیږي‭. ‬

ټیکنالوژیو‭ ‬د‭ ‬حقایقو‭ ‬بدلول‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬کیسو‭ ‬تخلیق‭ ‬کول‭ ‬ساده‭ ‬او‭ ‬اغیزناک‭ ‬کړي‭ ‬دي‭. ‬کاریالونو‭ ‬خلکو‭ ‬ته‭ ‬دا‭ ‬وړتیا‭ ‬ورکړې‭ ‬چې‭ ‬تخیلي‭ ‬نړۍ‭ ‬رامینځته‭ ‬کړي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬واقعیی‭ ‬نړۍ‭ ‬ځای‭ ‬نیسي‭ ‬او‭ ‬حقایق‭ ‬بدلوي‭. ‬په‭ ‬ټیکنالوژي‭ ‬کې‭ ‬ښکاره‭ ‬اړخ،‭ ‬چې‭ ‬احمتالآ‭ ‬د‭ ‬نړۍ‭ ‬یوه‭ ‬غوره‭ ‬ځای‭ ‬جوړولو‭ ‬لپاره‭ ‬دی،‭ ‬پرځای‭ ‬یې‭ ‬په‭ ‬ناسم‭ ‬ډول‭ ‬کارول‭ ‬کیږي‭.‬

جلالتمآب ولیعهد شهزاده سلمان بن حماد الخلیفه، د بحرین لومړی وزیر د کوویډ پر وړاندې تقویتي دوز کوي. د بحرین د معلوماتو وزارت

د‭ ‬2020‭ ‬لومړیو‭ ‬ورځو‭ ‬کې،‭ ‬کله‭ ‬چې‭ ‬نړۍ‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬څخه‭ ‬خبریدله،‭ ‬خلک‭ ‬د‭ ‬هغوی‭ ‬د‭ ‬داخلي‭ ‬شبکو‭ ‬–‭ ‬خپلوان،‭ ‬ملګري،‭ ‬همکاران،‭ ‬ګاونډیان‭ ‬–‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬ډاکټرانو،‭ ‬روغتیایی‭ ‬متخصصینو،‭ ‬مشهورو‭ ‬څیرو،‭ ‬رسمي‭ ‬او‭ ‬سیاسي‭ ‬چارواکو‭ ‬لخوا‭ ‬بهرني‭ ‬معلوماتو‭ ‬په‭ ‬پیغامونو‭ ‬بمبار‭ ‬شو‭.‬

د‭ ‬ډیری‭ ‬هیوادونو‭ ‬مشرانو‭ ‬درک‭ ‬کړه‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬خپرې‭ ‬ناروغۍ‭ ‬سره‭ ‬مبارزې‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬ستراتیژۍ‭ ‬یوه‭ ‬د‭ ‬پام‭ ‬وړ‭ ‬برخه‭ ‬د‭ ‬معلوماتو‭ ‬هغه‭ ‬راشی‭ ‬سره‭ ‬مبارزه‭ ‬کول‭ ‬دي‭ ‬کوم‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬واکسین‭ ‬تر‭ ‬جوړیدو‭ ‬پورې‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬ناروغۍ‭ ‬د‭ ‬کمولو‭ ‬چانسونه‭ ‬د‭ ‬زیان‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬کوي‭.‬

بحرین،‭ ‬یو‭ ‬کوچنی‭ ‬ټاپو‭ (‬765‭ ‬کیلومتر‭ ‬مربع‭) ‬او‭ ‬په‭ ‬نړۍ‭ ‬کې‭ ‬یو‭ ‬له‭ ‬تر‭ ‬ټولو‭ ‬ډیر‭ ‬د‭ ‬نفوس‭ ‬تراکم‭ ‬لرونکی‭ (‬په‭ ‬هر‭ ‬کیلومتر‭ ‬مربع‭ ‬کې‭ ‬شاوخوا‭ ‬2‭,‬052‭ ‬خلک‭)‬،‭ ‬د‭ ‬سرایت‭ ‬لوړ‭ ‬خطر‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬هیوادونو‭ ‬څخه‭ ‬و‭. ‬بیا‭ ‬د‭ ‬انټرنیټ‭ ‬او‭ ‬ټولنیزو‭ ‬رسنیو‭ ‬له‭ ‬لارې‭ “‬سرایت‭” ‬هم‭ ‬بدمرغه‭ ‬کیدی‭ ‬شي‭.‬

د‭ ‬ډیټا‭ ‬پورټال‭ ‬په‭ ‬وینا،‭ ‬په‭ ‬بحرین‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬2020‭ ‬جنوري‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬انټرنیټ‭ ‬نفوذ‭ ‬99‭% ‬او‭ ‬د‭ ‬ټولنیزو‭ ‬رسنیو‭ ‬نفوذ‭ ‬84‭% ‬سلنه‭ ‬و‭. ‬په‭ ‬ورته‭ ‬وخت‭ ‬کې‭ ‬هیواد‭ ‬1‭.‬65‭ ‬میلیون‭ ‬د‭ ‬انټرنیټ‭ ‬کاروونکي‭ ‬او‭ ‬1‭.‬4‭ ‬میلیون‭ ‬د‭ ‬ټولنیزو‭ ‬رسنیو‭ ‬کاروونکي‭ ‬درلودل‭. ‬

د‭ ‬څو‭ ‬وزارتونو‭ ‬ملي‭ ‬کاري‭ ‬ځواک‭ ‬د‭ ‬2020‭ ‬فبروري‭ ‬په‭ ‬پیل‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬ستر‭ ‬رسنیو‭ ‬برخې‭ ‬په‭ ‬شمول‭ ‬د‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬خپریدو‭ ‬او‭ ‬سقوط‭ ‬سمبالولو‭ ‬لپاره‭ ‬جوړ‭ ‬شو‭. ‬

پداسې‭ ‬حال‭ ‬کې‭ ‬چې‭ ‬چارواکو‭ ‬د‭ ‬وبا‭ ‬سره‭ ‬مبارزه‭ ‬کوله،‭ ‬حکومت‭ ‬د‭ ‬غلط‭ ‬او‭ ‬ناسم‭ ‬معلوماتو‭ ‬سره‭ ‬مبارزې‭ ‬ته‭ ‬هم‭ ‬ژمن‭ ‬و‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬دولت‭ ‬هڅو‭ ‬تر‭ ‬پوښتنې‭ ‬لاندې‭ ‬راوستلو‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬ډیجیټل‭ ‬پلیټفارمونو‭ ‬ځایی‭ ‬اعتیاد‭ ‬څخه‭ ‬یې‭ ‬ګټه‭ ‬پورته‭ ‬کوله‭.‬

کاري‭ ‬ځواک‭ ‬خلک‭ ‬هڅول‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬معلوماتو‭ ‬باوري‭ ‬سرچینې‭ ‬وکاروي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬ناسم‭ ‬او‭ ‬بې‭ ‬لارې‭ ‬کونکي‭ ‬ادعاو‭ ‬لومو‭ ‬کې‭ ‬ونه‭ ‬لویږي‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬شهرت‭ ‬غوښتونکو،‭ ‬توطیه‭ ‬تیوري‭ ‬ګانو‭ ‬جوړونکو‭ ‬او‭ ‬ځان‭ ‬ښودونکو‭ ‬لخوا‭ ‬خپریږي‭.‬

کاري‭ ‬ځواک‭ ‬په‭ ‬اوه‭ ‬ژبو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬روان‭ ‬ارتباط‭ ‬ډاډمن‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬یو‭ ‬هاټلاین‭ ‬تنظیم‭ ‬کړ؛‭ ‬د‭ ‬بحرین‭ ‬د‭ ‬1‭.‬7‭ ‬میلیون‭ ‬اوسیدونکو‭ ‬له‭ ‬نیمایی‭ ‬څخه‭ ‬ډیر‭ ‬د‭ ‬140‭ ‬څخه‭ ‬ډیرو‭ ‬هیوادونو‭ ‬څخه‭ ‬دي‭. ‬

بحرین‭ ‬څلور‭ ‬ورځپاڼې‭ ‬لري‭ ‬یوه‭ ‬یې‭ ‬په‭ ‬عربي،‭ ‬دوه‭ ‬په‭ ‬انګلسي،‭ ‬یوه‭ ‬په‭ ‬ملایلم‭ (‬هند‭) ‬او‭ ‬یوه‭ ‬په‭ ‬تګالوګ‭ (‬فلپین‭) ‬ژبه‭ ‬کې‭ ‬ده‭. ‬اونیزې‭ ‬او‭ ‬میاشتنۍ‭ ‬مجلې‭ ‬لکه‭ ‬د‭ ‬راډیو‭ ‬او‭ ‬تلویزیون‭ ‬برنامو‭ ‬په‭ ‬څیر‭ ‬په‭ ‬څو‭ ‬ژبو‭ ‬کې‭ ‬وي‭.‬

دې‭ ‬ټولو‭ ‬د‭ ‬وضعیت‭ ‬د‭ ‬اهمیت‭ ‬ستاینه‭ ‬وکړه‭ ‬او‭ ‬یوازې‭ ‬د‭ ‬رسمي‭ ‬سرچینو‭ ‬–‭ ‬رسمي‭ ‬ارقامو،‭ ‬د‭ ‬متخصصینو‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬پولیس‭ ‬افسرانو‭ ‬لخوا‭ ‬بیانانونه‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬وزارتونو‭ ‬لخوا‭ ‬اعلانونو‭ – ‬څخه‭ ‬د‭ ‬خبرونو‭ ‬او‭ ‬راپورونو‭ ‬چاپ‭ ‬کولو‭ ‬او‭ ‬خپرولو‭ ‬ته‭ ‬ژمن‭ ‬پاتې‭ ‬شو‭. ‬

رسنیو‭ ‬تل‭ ‬د‭ ‬شکمنو‭ ‬ادعاو‭ ‬زغمل‭ ‬رد‭ ‬کړل‭ ‬او‭ ‬اکثر‭ ‬یې‭ ‬خبریالان‭ ‬د‭ ‬ډاکټرانو‭ ‬سره‭ ‬غږیدو‭ ‬لپاره‭ ‬ولیږل،‭ ‬تر‭ ‬ډیره‭ ‬د‭ ‬عفوني‭ ‬او‭ ‬داخلي‭ ‬ناروغیو‭ ‬ډاکټران‭ ‬او‭ ‬مایکروبیولوژیستانو‭ ‬سره،‭ ‬چې‭ ‬هغوی‭ ‬علمي‭ ‬او‭ ‬ساینسي‭ ‬توضیحات‭ ‬وړاندې‭ ‬کول‭ ‬ترڅو‭ ‬خلکو‭ ‬سره‭ ‬په‭ ‬وضعیت‭ ‬پوهیدو‭ ‬کې‭ ‬مرسته‭ ‬وکړي‭. ‬دې‭ ‬د‭ ‬غلط‭ ‬معلوماتو‭ ‬ردولو‭ ‬کې‭ ‬خورا‭ ‬ډیره‭ ‬مرسته‭ ‬وکړه‭.‬

مذهبي‭ ‬مشرانو‭ ‬په‭ ‬خپلو‭ ‬خطبو‭ ‬او‭ ‬تبلیغ‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬دروغو‭ ‬خپرول‭ ‬د‭ ‬مذهبي‭ ‬لارښوونو‭ ‬او‭ ‬ارزښتونو‭ ‬څخه‭ ‬سرغړونې‭ ‬سره‭ ‬تشبیح‭ ‬کړل‭. ‬

امنیتي‭ ‬او‭ ‬قضایی‭ ‬نهادونو‭ ‬هم‭ ‬په‭ ‬منظم‭ ‬ډول‭ ‬خبرداري‭ ‬صادر‭ ‬کړل‭ ‬کوم‭ ‬خلک‭ ‬چې‭ ‬غلط‭ ‬معلومات‭ ‬خپروي‭ ‬په‭ ‬هغوی‭ ‬به‭ ‬د‭ ‬ټولنیزې‭ ‬سولې‭ ‬د‭ ‬اخلال‭ ‬کولو‭ ‬تور‭ ‬پورې‭ ‬شي‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬قانوني‭ ‬اقدام‭ ‬سره‭ ‬به‭ ‬مخ‭ ‬شي‭ ‬چې‭ ‬حبس‭ ‬او‭ ‬درندې‭ ‬جریمې‭ ‬پکې‭ ‬شامل‭ ‬دي‭.‬

کاري‭ ‬ځواک‭ ‬منظم‭ ‬رسنیز‭ ‬کنفرانسونه‭ ‬ونیول‭ ‬چې‭ ‬تازه‭ ‬معلومات‭ ‬وړاندې‭ ‬کړي،‭ ‬وضاحتونه‭ ‬صادر‭ ‬کړي،‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬ژور‭ ‬مسؤلیت‭ ‬د‭ ‬احساس‭ ‬یادونه‭ ‬وکړي‭ ‬پداسې‭ ‬حال‭ ‬کې‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬آوازو‭ ‬او‭ ‬تورونو‭ ‬د‭ ‬منفي‭ ‬اغیزو‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬یې‭ ‬هرچا‭ ‬ته‭ ‬یادونه‭ ‬کوله‭.‬

بحرینیان وروسته له هغې د سعودي راتلونکو هرکلی کوي چې دې هیواد په 2021 کې د کوویډ–19 پر وړاندې واکسین شوي خلکو ته خپلې پولې پرانیستې. رویترز

د‭ ‬لویانو‭ ‬د‭ ‬سواد‭ ‬لوړې‭ ‬سطحې‭ (‬په‭ ‬2018‭ ‬کې‭ ‬97.5%‭) ‬او‭ ‬د‭ “‬خبر‭ ‬اوسئ‭” ‬کمپاین‭ ‬د‭ ‬خلکو‭ ‬او‭ ‬دولت‭ ‬او‭ ‬خصوصي‭ ‬نهادونو‭ ‬ترمینځ‭ ‬د‭ ‬باور‭ ‬جوړولو‭ ‬کې‭ ‬ډیر‭ ‬رول‭ ‬درلود،‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬توطیه‭ ‬تیوري‭ ‬ګانو‭ ‬خپریدو‭ ‬مخنیوي‭ ‬کې‭ ‬یې‭ ‬مرسته‭ ‬وکړه‭ ‬څه‭ ‬چې‭ ‬عمومآ‭ ‬په‭ ‬مینځني‭ ‬ختیځ‭ ‬کې‭ ‬پیښیږي‭.‬

په‭ ‬بحرین‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬غلط‭ ‬معلوماتو‭ ‬او‭ ‬ناسم‭ ‬معلوماتو‭ ‬پر‭ ‬وړاندې‭ ‬ټولیز‭ ‬مقاومت‭ ‬د‭ ‬کاري‭ ‬ځواک‭ ‬لخوا‭ ‬د‭ ‬چټک‭ ‬اقدام‭ ‬ترکیب،‭ ‬د‭ ‬ناوړه‭ ‬ګټه‭ ‬اخیستونکو‭ ‬پر‭ ‬وړاندې‭ ‬سختو‭ ‬خبرداریو،‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬طبي‭ ‬متخصصینو‭ ‬او‭ ‬ژمن‭ ‬ژورنالستانو‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬پرانیستي‭ ‬ارتباط‭ ‬پایله‭ ‬وه‭.‬

د‭ ‬غلط‭ ‬معلوماتو‭ ‬او‭ ‬ناسم‭ ‬معلوماتو‭ ‬پیغامونو‭ ‬مجموعه‭ ‬د‭ ‬واټساپ‭ ‬له‭ ‬لارې‭ ‬په‭ ‬بحرین‭ ‬کې‭ ‬خلکو‭ ‬ته‭ ‬ورسیدله،‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬هیواد‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬ارتباط‭ ‬لپاره‭ ‬تر‭ ‬ټولو‭ ‬ډیر‭ ‬کارول‭ ‬کیدونکی‭ ‬کاریال‭ ‬دی‭. ‬

پیغامونه‭ ‬ترډیره‭ ‬سیاست‭ ‬یا‭ ‬مذهبي‭ ‬یا‭ ‬فرقه‭ ‬ای‭ ‬اجنډا‭ ‬پورې‭ ‬تړلي‭ ‬نه‭ ‬و‭ ‬کوم‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬خواشینۍ‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬فرقو‭ ‬او‭ ‬دولتونو‭ ‬ترمینځ‭ ‬دښمنیو‭ ‬له‭ ‬امله‭ ‬په‭ ‬مینځني‭ ‬ختیځ‭ ‬کې‭ ‬ډیر‭ ‬عام‭ ‬دي‭. ‬

خورا‭ ‬ډیر‭ ‬ناکراره‭ ‬کونکي‭ ‬پیغامونه‭ ‬د‭ ‬فبروري‭ ‬په‭ ‬26‭ ‬نیټه‭ ‬راپیدا‭ ‬شو،‭ ‬په‭ ‬یوه‭ ‬بحریني‭ ‬تبع‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬لومړي‭ ‬عفونیت‭ ‬کشف‭ ‬کیدو‭ ‬څخه‭ ‬دوه‭ ‬ورځې‭ ‬وروسته‭ ‬څوک‭ ‬چې‭ ‬ایران‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬یوه‭ ‬مذهبي‭ ‬سفر‭ ‬وروسته‭ ‬راستون‭ ‬شوی‭ ‬و‭. ‬د‭ ‬واټساپ‭ ‬پیغامونو‭ ‬په‭ ‬هغه‭ ‬بحرینیانو‭ ‬انتقادونه‭ ‬کړي‭ ‬و‭ ‬چا‭ ‬چې‭ ‬ایران‭ ‬ته‭ ‬يې‭ ‬سفر‭ ‬کړی‭ ‬و،‭ ‬هغوی‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬ناروغۍ‭ ‬په‭ ‬راوړلو‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬بحرین‭ ‬د‭ ‬خطر‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬کولو‭ ‬باندې‭ ‬تورنول‭. ‬د‭ ‬پولیسو‭ ‬په‭ ‬وینا،‭ ‬30‭ ‬حسابونو‭ ‬د‭ ‬فرقه‭ ‬ای‭ ‬څرنګوالي‭ ‬پیغامونه‭ ‬درلودل‭.‬

په‭ ‬هرصورت،‭ ‬د‭ ‬جلالتمآب‭ ‬ولیعهد‭ ‬شهزاده‭ ‬سلمان‭ ‬بن‭ ‬حماد‭ ‬الخلیفه‭ ‬چټک‭ ‬مداخلت‭ ‬د‭ ‬مخ‭ ‬پرودې‭ ‬ویرې‭ ‬له‭ ‬امله‭ ‬پیدا‭ ‬شوي‭ ‬تشویش‭ ‬لیرې‭ ‬کولو‭ ‬کې‭ ‬مرسته‭ ‬وکړه‭. ‬هغه‭ ‬د‭ ‬ملي‭ ‬یووالي‭ ‬ساتلو‭ ‬غږ‭ ‬وکړ‭ ‬او‭ ‬تاکید‭ ‬یې‭ ‬وکړ‭ ‬چې‭ “‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬د‭ ‬نژاد،‭ ‬ملیت،‭ ‬مذهب‭ ‬یا‭ ‬ټولنیزې‭ ‬طبقې‭ ‬پربنسټ‭ ‬تبعیض‭ ‬نه‭ ‬کوي‭.”‬

نورو‭ ‬غلط‭ ‬معلوماتو‭ ‬د‭ ‬کاروونکو‭ ‬غولولو‭ ‬یا‭ ‬په‭ ‬چلند‭ ‬د‭ ‬اغیزه‭ ‬کولو‭ ‬هڅه‭ ‬وکړه‭. ‬په‭ ‬مثالونو‭ ‬کې‭ ‬شامل‭ ‬دي‭: ‬

•‭  ‬په‭ ‬ټولنیزو‭ ‬رسنیو‭ ‬کې‭ ‬یو‭ ‬راپور‭ ‬و‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬پیښې‭ ‬په‭ ‬ډراګون  ‬سیټي‭ ‬کې‭ ‬کشف‭ ‬شوي،‭ ‬د‭ ‬چین‭ ‬–‭ ‬تیم‭ ‬لرونکی‭ ‬د‭ ‬پیرود‭ ‬ستر‭   ‬کمپلیکس،‭ ‬او‭ ‬دا‭ ‬چې‭ ‬پولیسو‭ ‬د‭ ‬لوازمو،‭ ‬کورني‭ ‬سینګار‭ ‬او‭ ‬خوړو  ‬پلورونکي‭ ‬هټیو‭ ‬او‭ ‬پلورنځیو‭ ‬باندې‭ ‬چاپه‭ ‬اچولې‭. ‬

په‭ ‬بله‭ ‬پیښه‭ ‬کې،‭ ‬په‭ ‬ټولنیزو‭ ‬رسنیو‭ ‬کې‭ ‬دا‭ ‬ادعا‭ ‬تاویده‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬لرونکي‭ ‬خلک‭ ‬د‭ ‬قرنطین‭ ‬مرکزونو‭ ‬څخه‭ ‬تښتیدلي‭ ‬او‭ ‬په‭ ‬هیواد‭ ‬کې‭ ‬آزاد‭ ‬ګرځي‭. ‬پولیسو‭ ‬سمدلاسه‭ ‬دواړه‭ ‬ادعاوې‭ ‬رد‭ ‬کړې‭.‬

پولیسو‭ ‬وروسته‭ ‬له‭ ‬هغه‭ ‬یو‭ ‬کاروونکی‭ ‬ونیوه‭ ‬چې‭ ‬تورونه‭ ‬یې‭ ‬پوسټ‭ ‬کړي‭ ‬و‭ ‬چې‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬د‭ ‬خلکو‭ ‬څخه‭ ‬د‭ ‬پیسو‭ ‬ترلاسه‭ ‬کولو‭ ‬لپاره‭ ‬کارول‭ ‬شوي‭ ‬لوی‭ ‬دروغ‭ ‬دي‭. ‬

یوه‭ ‬پیژندل‭ ‬شوې‭ ‬سندرغاړې‭ ‬وروسته‭ ‬له‭ ‬هغې‭ ‬د‭ ‬قانوني‭ ‬مشکل‭ ‬سره‭ ‬مخ‭ ‬شوه‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬واټساپ‭ ‬کې‭ ‬یې‭ ‬کورونو‭ ‬ته‭ ‬د‭ ‬پیزا‭ ‬او‭ ‬خوړو‭ ‬عرضه‭ ‬کولو‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬خلکو‭ ‬ته‭ ‬خبرداری‭ ‬ورکړی‭ ‬و‭ ‬او‭ ‬ادعا‭ ‬یې‭ ‬کړې‭ ‬وه‭ ‬چې‭ ‬دا‭ ‬په‭ ‬خطرناک‭ ‬ډول‭ ‬ککړ‭ ‬دي‭.‬

دا‭ ‬ادعا‭ ‬چې‭ ‬څو‭ ‬بندیان‭ ‬په‭ ‬ویروس‭ ‬اخته‭ ‬شوي‭ ‬د‭ ‬بشري‭ ‬حقونو‭ ‬لپاره‭ ‬ملي‭ ‬نهاد‭ ‬لخوا‭ ‬د‭ ‬ساحوي‭ ‬لیدنې‭ ‬وروسته‭ ‬لیکل‭ ‬شوي‭ ‬راپور‭ ‬کې‭ ‬رد‭ ‬کړی‭ ‬شوه‭.‬

د‭ ‬غلط‭ ‬معلوماتو‭ ‬نورې‭ ‬هڅې‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬هیواد‭ ‬کې‭ ‬خپرې‭ ‬وې‭ ‬د‭ ‬ویروس‭ ‬د‭ ‬اصلیت‭ ‬په‭ ‬اړه‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬د‭ ‬درملنې‭ ‬لارو‭ ‬په‭ ‬اړه‭ “‬معتبر‭” ‬یا‭ “‬پټ‭” ‬راپورونو‭ ‬یادونه‭ ‬کول‭ ‬و‭.‬

نن،‭ ‬د‭ ‬دې‭ ‬ناروغۍ‭ ‬د‭ ‬خپریدو‭ ‬څخه‭ ‬دوه‭ ‬کلونه‭ ‬وروسته،‭ ‬بحرین‭ ‬د‭ ‬2021‭ ‬نومبر‭ ‬لپاره‭ ‬د‭ ‬نیکایی‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬رغیدو‭ ‬شاخص‭ ‬کې‭ ‬په‭ ‬نړۍ‭ ‬کې‭ ‬لومړی‭ ‬مقام‭ ‬خپل‭ ‬کړی‭ ‬دی‭. ‬دې‭ ‬شاهي‭ ‬هیواد‭ ‬د‭ ‬وبا‭ ‬سره‭ ‬مبارزه‭ ‬او‭ ‬نورمال‭ ‬ژوند‭ ‬ته‭ ‬بیرته‭ ‬ستنیدو‭ ‬کې‭ ‬سترګامونه‭ ‬پورته‭ ‬کړي‭ ‬دي‭.‬

دا‭ ‬شاخص‭ ‬چې‭ ‬لومړی‭ ‬په‭ ‬2021‭ ‬جولای‭ ‬کې‭ ‬خپور‭ ‬شو،‭ ‬په‭ ‬121‭ ‬هیوادونو‭ ‬او‭ ‬سیمو‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭ ‬څخه‭ ‬رغیدل‭ ‬د‭ ‬نهه‭ ‬عواملو‭ ‬پربنسټ‭ ‬ارزوي‭ ‬چې‭ ‬په‭ ‬درې‭ ‬کټګوریو‭ ‬ویشل‭ ‬شوي‭ ‬دي‭: ‬د‭ ‬عفونیت‭ ‬مدیریت،‭ ‬د‭ ‬واکسین‭ ‬عرض‭ ‬او‭ ‬خوځښت‭. ‬

د‭ ‬عفونیت‭ ‬مدیریت‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬کوویډ‭-‬‭ ‬19‭ ‬تایید‭ ‬شوي‭ ‬پیښې‭ ‬د‭ ‬پیښو‭ ‬د‭ ‬تعداد‭ ‬ډیروالي‭ ‬پر‭ ‬وړاندې،‭ ‬د‭ ‬في‭ ‬نفر‭ ‬له‭ ‬مخې‭ ‬تایید‭ ‬شوي‭ ‬پیښې‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬في‭ ‬قضیې‭ ‬له‭ ‬مخې‭ ‬ټیستونه‭ ‬شامل‭ ‬دي‭.‬

د‭ ‬واکسینو‭ ‬چوپړتیا‭ ‬کې‭ ‬د‭ ‬في‭ ‬نفر‭ ‬له‭ ‬مخې‭ ‬ورکړل‭ ‬شوي‭ ‬د‭ ‬ټولټال‭ ‬واکسین‭ ‬دوزونه،‭ ‬د‭ ‬في‭ ‬نفر‭ ‬له‭ ‬مخې‭ ‬ورکړل‭ ‬شوي‭ ‬نوي‭ ‬واکسین‭ ‬دوزونه،‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬بشپړ‭ ‬واکسین‭ ‬شوي‭ ‬خلکو‭ ‬سهم‭ ‬پوښي‭.‬

د‭ ‬ټولنې‭ ‬تحرک‭ ‬سره‭ ‬د‭ ‬تحرک‭ ‬معاملات،‭ ‬د‭ ‬آکسفورډ‭ ‬د‭ ‬سختۍ‭ ‬شاخص،‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬الوتنې‭ ‬فعالیتونه‭.‬

هرڅومره‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬یوه‭ ‬هیواد‭ ‬درجه‭ ‬لوړه‭ ‬وي،‭ ‬د‭ ‬0‭ ‬څخه‭ ‬90‭ ‬پورې،‭ ‬هغومره‭ ‬نوموړی‭ ‬هیواد‭ ‬رغیدو‭ ‬ته‭ ‬نږدې‭ ‬وي‭ ‬د‭ ‬کمو‭ ‬عفونیتونو،‭ ‬د‭ ‬لوړې‭ ‬تلقیح‭ ‬درجې‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬کم‭ ‬سخت‭ ‬ټولنیز‭ ‬واټن‭ ‬اقداماتو‭ ‬سره‭.‬

د‭ ‬بحرین‭ ‬نمرې‭ ‬73%‭ ‬وې،‭ ‬ورپسې‭ ‬کویټ‭ ‬72%‭ ‬او‭ ‬متحده‭ ‬عربي‭ ‬امارات‭ ‬70‭.‬5‭% ‬کې‭ ‬و‭.‬

په‭ ‬2021‭ ‬نومبر‭ ‬کې،‭ ‬د‭ ‬بحرین‭ ‬د‭ ‬روغتیا‭ ‬تنظیمي‭ ‬ادارې‭ ‬وویل‭ ‬چې‭ ‬د‭ ‬5‭ ‬څخه‭ ‬تر‭ ‬11‭ ‬کلونو‭ ‬پورې‭ ‬ماشومانو‭ ‬لپاره‭ ‬یې‭ ‬د‭ ‬فایزر‭ ‬بیونټیک‭ ‬واکسین‭ ‬بیړنی‭ ‬استعمال‭ ‬تصویب‭ ‬کړی‭ ‬دی‭. ‬دا‭ ‬پریکړه‭ ‬د‭ ‬ملي‭ ‬روغتیا‭ ‬د‭ ‬تنظیمي‭ ‬ادارې‭ ‬کلینیکي‭ ‬ازمیښتونو‭ ‬کمیټې‭ ‬او‭ ‬د‭ ‬روغتیا‭ ‬وزارت‭ ‬د‭ ‬واکسین‭ ‬کمیټې‭ ‬لخوا‭ ‬پرمخ‭ ‬وړل‭ ‬شوي‭ ‬د‭ ‬فایزر‭ ‬بیونټیک‭ ‬ډیټا‭ ‬د‭ ‬ارزونې‭ ‬وروسته‭ ‬وشوه‭. 

Comments are closed.