افغان نجونې د کوویډ- 19 وبا پر وړاندې مبارزه کې د مرستې لپاره د زړو موټرو پرزو په کارولو سره د مصنوعي سااخیستنې ماشینونه جوړوي
یونیپث کارکونکی
کله چې کووید- 19 افغانستان کې په خپرېدو شوه، دا هیواد له ویروس سره د مبارزې لپاره د روغتیایي تجهیزاتو له کمښت سره مخ و.
خو په شمالي هرات ښار کې د پنځو نجونو له پنځونې او ابتکار څخه په مننې، افغانستان وکولای شول د ماشین پرزو پر مټ چې په اسانۍ سره په ټول هیواد کې د لاسرسي وړ دي، په ارزانه بیه د مصنوعي سا اخیستنې ماشینونه جوړ کړي.
دغه نجونې چې عمرونه یې د 14 څخه تر 17 پورې دي، د مصنوعي سا اخیستنې ماشین د کمښت له وجې د میخانیکي حل لارې لپاره په انټرنټ کې څیړنه پیل کړه، چې د هوا پمپ کولو یو وسیله یې طرح کړه، چې د ټویټا کورولا زړو موټرو د ښیښې د پاکولو له پایپونو څخه جوړ شوي .
افغانه سوداګره، رویا محبوب چې د افغان لرلیدونکي په نوم چې موخه یې د ځوانانو یوځای کول دي، د یو پروګرام بنسټ اېښېدونکې ده، وایي، “د دې ماشینونو څخه هدف دا دی چې موږ یې د بېړنیو پیښو لپاره مهال کاروو، چې مسلکي ماشینونه شتون ونلري. په افغانستان کې موضوع دا ده، چې موږ کافي د سا اخیستنې ماشینونه نلرو. که موږ مسلکي ماشینونو ته لاسرسی ونه لرو، نو دا به وکاروو.”
د افغانو نجونو روباټیک ټیم د موټرو پرزو په کارولو سره د سا اخیستنې مصنوعي ماشین جوړوي. اسوشیټیډ پرس
لرلیدونکي د عالي لیسې د داخلې د ازموینو پر بنسټ غوره کیږي، او غوره زده کونکو د نجونو روبوټکس ټیم رامینځته کړ. بل ټیم داسې وسیلې جوړولو هڅه کوي چې د کروندګرو سره د زعفرانو په ټولولو کې مرسته وکړي، او بل ټیم د مین پاکانو سره د مرستې لپاره په بي پیلوټه الوتکې او اتومات ماشینونو باندې کار کوي.
په افغانستان کې د کووید- 19 لومړۍ پېښه د 2020 په فبروري میاشت کې په هرات کې وموندل شوه. چارواکو د زیاتو ساه اخیستنې ماشینونو غوښتنه وکړه. ډاکټران په داسې لاسي بادي کڅوړو مجهز وو چې د مرسته کوونکو روغتیایي کارکوونکو لخوا کارول کیږي چې په مرسته یې په پېړنیو پیښو کې د ناروغ سږو ته هوا په فشار سره دننه کیږي. مګر د هوا اتوماتیک جریان لپاره د اړتیا وړ ماشین تېرایستونکی ثابت شو.
سومیه فاروقي، دیانا وهابزاده، فولرناس پویا، ایلهام منصوري او ناهيد رحیمي د یو برقي موډل د جوړولو غوښتنې ته ځواب ورکړ چې کیدی شي په چټکه او ارزانه بیه تولید شي. د مسلکي درجې لرونکي سا اخیستنې ماشین نږدې 50000 ډالر لګښت لرلی شي، خو د افغانستان نسخه به شاوخوا 500 ډالر لګښت ولري.
د انجونو روبوټیکس ټیم په متحده ایالاتو کې د ماساچوسیټس ټیکنالوژۍ انستیتوت لخوا خپور شوي ډیزاین څخه کار واخیست چې لاسي چلیدونکې کڅوړې د ارزانه بریښنایی موټور نښلیدلو ته اړتیا لري. د دې کار له پیل څخه، افغان نجونو وموندله چې د ځانګړو موټرو د کړکۍ پاکولو موتور کار ورکوي.
په هرات کې د قرنطین ترڅنګ، د نجونو ټیم باید د وسایطو زړو پرزو د موندلو لپاره په ځیرکۍ سره عمل کړی وای. د ټیم کپتان فاروقي وویل، “ډیری مواد چې موږ یې کاروو په حقیقت کې د ټیوټا کرولا موټرو پرزو څخه دي.”
ځکه چې کرولا په افغانستان کې معمولاٌ کارول کیږي، او د سا اخیستنې ماشینونه جوړول ښایي نسبتا ساده کار وي. ډیزاین لاهم په ټول هیواد کې د وېشل کېدو او ورپېژندل کېدو دمخه باید د افغانستان د روغتیا وزارت لخوا تایید شي.
د افغانستان لرلیدونکی ټیم د افغان نجونو ترمنځ د ساینس د پراختیا لپاره رامینځته شوي، چې په دوديز ډول یې د افغان هلکانو په پرتله کمې زده کړه کړي. په 2017 کې پخوانی روبوټکس ټیم په واشنګټن کې په یوه نړیواله سیالۍ کې برخه واخیسته، چې د ټیم غړي د دوی د زړورتیا له کبله وستایل شول. په پیل کې متحده ایالاتو ته د سفر لپاره دوی ته ویزې ورنکړل شوې. ټیم د ولسمشر ډونالډ ټرمپ له مداخلې وروسته امریکا ته ولاړ.
لرلیدونکی ټیم پدې اړه کم پوهاوی درلود چې د 2020 کروناویروس وبا به ملي بیړنی حالت رامینځته کړي او د دوی استعداد ته به اړتیا پیدا شي. په زرګونو افغانان په ناروغۍ اخته شول، او دغه هیواد د نږدې 40 ملیونه نفوس لپاره یوازې 400 د سا اخیستنې مصنوعي ماشینونه درلودل.
سمیه د خپل ټیم د سا اخیستنې د ماشین د نمونې په اړه وویل، “حتی نو زه به ډېره خوښه شم، که چېرته د یو ناروغ ژوند هم وژغوري.”
سرچينې: ملي عامه راډیو (متحده ایالات)، بي بي سي، ملي
